Emigrantët shqiptarë me banim në Itali, për sa i përket sigurimit të një pensioni ose përfitimeve të tjera që ofrojnë sigurimet shoqërore, janë në kushtet kur nuk ka një marrëveshje dypalëshe për njohjen respektive të periudhave kontributive në Itali dhe Shqipëri apo për një unifikim të periudhave respektive kontributive
Z. Naim Balluku në “INAS CISL – ALBANIA”
Bazuar në të dhënat e fundit të ISTAT italian, numri i komunitetit shqiptar në Itali është rritur ndjeshëm. Aktualisht me 1.1.2012, numri i emigrantëve shqiptarë me dokumente të rregullta është 491.495 emigrantë, duke qenë komuniteti i dytë pas atij rumun, për sa i përket numrit. Duke bërë një specifikim sipas gjinisë numri i emigrantëve femra është 231.662 dhe i meshkujve është 259.833 persona. Gjithsej të punësuar rezultojnë 260.225 emigrantë shqiptarë. Vlen të theksohet se është rritur edhe numri i sipërmarrësve shqiptarë, të cilët në fund të vitit 2011 ishin 24.987 dhe aktualisht i kanë kaluar 30.000. Aktualisht numri i emigrantëve shqiptarë e ka kaluar shifrën 500.000. Duke qenë se një numër i madh i emigrantëve punon në punë të vështira, që paraqesin rrezikshmëri për aksidente (rreth 32.2%), aktualisht numri i aksidenteve rezulton i lartë dhe kap një numër prej 11.715, nga të cilët 21 aksidente me pasojë vdekje, ndërsa invaliditeti është me rreth 21.000 persona. Nisur nga ky numër i konsiderueshëm emigrantësh dhe të punësuarish në Itali, del e nevojshme, një informacion i përditësuar për sigurimet shoqërore në Itali, sidomos me ndryshimet e fundit sipas reformës “Monti”, ku në kushtet e influencës së krizës ekonomike, dhe vështirësive që po përballet skema e pensioneve, po shkohet drejt rritjes së moshës për përfitimin e pensionit.
Emigrantët
Emigrantët shqiptarë me banim në Itali, për sa i përket sigurimit të një pensioni, ose përfitimeve të tjera që ofrojnë sigurimet shoqërore, janë në kushtet kur nuk ka një marrëveshje bilaterale, për njohjen respektive të periudhave kontributive në Itali dhe Shqipëri, apo për një unifikim të periudhave respektive kontributive. Në këto kushte emigrantët shqiptarë i nënshtrohen veprimeve veças të të dy ligjeve veças, atij shqiptar dhe atij italian, duke mos pasur mundësi për totalizimin e dy periudhave kontributive të paguara në dy shtetet.
Reforma
Ashtu sikurse theksuam duhet të kemi parasysh, se në kuadrin e reformave “Monti”, në Itali, ka ndryshime thelbësore në legjislacionin e sigurimeve shoqërore italiane, që kryesisht lidhen me zgjatjen e moshës së përfitimit të pensionit, duke e korrektuar me koeficientin e jetëgjatësisë (speranza di vita) si dhe mënyrën e llogaritjes së pensionit kur janë përmbushur kushtet e kërkuara. Kjo rritje prek të gjitha grupet e punonjësve, të punësuar dhe të vetëpunësuar. Duke filluar nga 1 janar 2012, vjetërsia kontributive pas datës 31 dhjetor 2011, do të llogaritet për të gjithë punonjësit me sistemin e llogaritjes sipas kontributeve të derdhura pra sipas sistemit kontributiv. Sistemi kontributiv është një sistem për llogaritjen e pensioneve dhe bazohet në kontributet e paguara gjatë sigurimit gjatë gjithë jetës. Kjo ndryshon nga metoda e llogaritjes me paga që është i bazuar në pagën mesatare të marra gjatë viteve të fundit të punës. Pensionet e vjetërsisë për gratë regjistruar në Sigurimin e Përgjithshëm të Detyrueshëm (“AGO” Assicurazione Generale Obligativo), duke filluar nga 1 janar 2012, mosha e pensionit do të arrihet në 62 vjeç dhe me 1.1.2018 ajo do të arrijë në 66 vjeç. Do të ketë pra barazi ndërmjet burrave dhe grave.
Mosha
Gjithashtu, nga janari i vitit 2012 për te vetë-punësuar dhe të regjistruar në Administrimin e të Veçanta (të vetëpunësuar), mosha e daljes në pension është fiksuar në 63 vjet e 6 muaj dhe për me 1.1. 2018 në 66 vjeç. Gratë e regjistruar në fondet e sektorit publik ekskluzivisht nga 1 janar 2012, arrijë moshën e pensionit në 66 vjeç. Burrat e sektorit privat dhe publik, ata të punësuar, ashtu dhe të vetëpunësuar, në fillim të vitit 2012, do të përfitojnë pension në moshën 66 vjeç. Të gjithë burrat dhe gratë, duhet të kenë një vjetërsi kontributive për të paktën 20 vjet. Pra do të thotë që mos plotësimi i kësaj vjetërsie kontributive e të privon nga përfitimi i pensionit. Nga 1 janari 2012, pensionet e vjetërsisë nuk do të ekzistojnë më, por do të zëvendësohen me pensione të parakohshëm. Nuk mjaftojnë me 40 vjet për të përfituar pension, por duhen për 2012, 41 vjet e 1 muaj për femra dhe 42 e 1 muaj për burrat. Sqarojmë se sipas legjislacionit italian, punonjësit mund të përfitonin pensione sipas dy qasjeve. Sipas qasjes së parë përfitohej pension për vjetërsi, e cila lidhej me vjetërsinë kontributive prej 40 vitesh. Pra, pavarësisht nga mosha, deri më 31.12.2011, me plotësimin e një vjetërsie kontributive prej 40 vitesh, jepej mundësia për përfitimin e një pensioni të plotë, ndërsa qasja e dytë ka të bëjë me pensionet e pleqërisë, ku për përfitimin e një pensioni të plotë nevojiten dy kushte, mosha dhe vjetërsia e kontributive. Rritja e moshës së daljes në pension, argumentohet , mbi këto subjektet janë, në përshtatje në jetëgjatësisë . Mbas përfitimit të pensionit për të punësuarit kërkohet ndërprerja e çdo lloj aktiviteti të punës të punësuar te të tretët që nga data e fillimit të pensionit, ndërsa për të vetëpunësuarit kjo kërkesë nuk është e domosdoshme. Por sipas legjislacionit të fundit, janë parashikuar rastet për përfitimin e një pensioni të parakohshëm, para moshës 62 vjeç. Ai mund të përfitohet dhe në moshën 60 vjeç, por me kusht që t’i nënshtrohet disa reduktimeve. Në fakt, mbi kuotën e trajtimit pensionistik të reduktuar të vjetërsisë kontributeve të plotësuar për pension përllogaritur paraprakisht me 1 janar 2012, aplikohet një reduktim prej një për qind çdo vit para në përfitimin e pensionit duke respektuar moshën 62 vjeç, ky reduktim rritet me 2 përqindje për çdo vit shtesë te parakohshëm, duke respektuar 2 vite (d.m.th. nga 60 vjeç). Përveç ngritjes së moshës shoqërohet dhe me njëfarë fleksibiliteti të daljes nga puna. Nga 62 vjet e 70 vjet të daljes në pension do të jetë fleksibël me zbatimin e metodës kontributive te llogaritur deri në 70 vjeç, në varësi të përputhje me drejtimet e kufijve të rregulluara në sektorin publik. Përjashtimisht, për punonjësit e sektorit privat, te rregjistruar ne Sigurimin e Përgjithshëm të Detyrueshëm në formën e zëvendësimit. Punëtorët (burra) që duke filluar nga 31 dhjetor 2012 plotësojnë 36 vjet kontribute dhe 60 vite moshë ose 35 vite kontribute dhe 61 të moshës, mund të dalin në pension të parakohshëm në moshën 64 vjeç. Punëtorët (gra)që duke filluar nga 31 dhjetori 2012, plotësojnë të paktën 20 vite dhe në të njëjtën kohë të arrijë moshat e të paktën 60 vjeç, mund të dalin në pension pleqërie në moshën 64 vjeç.
Rritja e moshës
“Reforma e pensioneve”, me rritjen e moshës së pensionit dhe heqjen e pensioneve të vjetërsisë, nuk zbatohet te punonjësit (burra) që plotësojnë kërkesat e parashikuara duke filluar nga 31 dhjetor në përputhje me rregullat aktuale në fuqi , më 31 dhjetor 2011si dhe punonjëset e punësuar dhe te vetëpunësuar (gra), që kanë një vjetërsi kontributive të barabartë ose më shumë se 35 vite dhe një moshë të barabarte ose më të larte se 57 vjeç për punonjëset e punësuara dhe 58 vjeç për punonjëset e vetëpunësuar, për te cilat, ne rruge eksperimentale deri 31 dhjetor 2015, konfirmohet, mundësia e arritjes së të drejtën e përfitimit të pensionit të vjetërsisë së tyre, në rast se ata zgjedhin, një likuidim të trajtimit te mesëm sipas rregullave të llogaritjes të sistemit kontributiv në kushtet që efekti i trajtimit pensionistik të qëndrojë duke filluar nga 31 dhjetori 2015.
Pensionet e invaliditetit
Pensioni i invaliditetit është një e ardhur ekonomike për tu ardhur në ndihmë punonjësve të siguruar, të cilët kanë një reduktim të kapacitetit të aftësive fizike apo mendore i është reduktuar për shkak të një sëmundje fizike apo mendore të paktën sa një e treta e tyre
Pension invaliditeti përfitojnë:
– Pension invaliditeti të pjesshëm përfitojnë punonjësit të punësuar apo të vetëpunësuar me aftësisë së kufizuar që kanë humbur pjesërisht aftësinë e tyre për punë, regjistruar në Sigurimin e Detyrueshëm Përgjithshëm
– Pension invaliditeti të plotë përfitojnë ata punonjës të siguruar kur rezultojnë me paaftësi te përhershme për të kryer ndonjë punë për shkak të një sëmundjeje apo defekt fizike ose mendor (humbja e mbi 74% të aftësisë për punë);
Për përfitimin e pensionit të invaliditetit kërkohen:
– së paku 260 javë (pesë vjet kontribute dhe sigurimeve) nga të cilat 156 (tri vitet e kontributit dhe sigurimin) në pesë vitet që i paraprinë datës se paraqitjes së aplikimit
Aplikimi
Kërkesa mund të paraqitet vetëm elektronikisht përmes kanaleve të mëposhtme:
– Web – duke e bërë përdorimin e shërbimeve telematike drejtpërdrejt të arritshme nga qyteti nëpërmjet PIN përmes portalit të Institutit, www.inps.it
– telefon – duke kontaktuar me qendrën e integruar numri i-803.164
– Patronatet dhe të gjithë ndërmjetësit e Institutit – duke përfituar nga shërbimet online të ofruara
Kur lind e drejta
– Pension invaliditeti paguhet nga dita e 1 e muajit që pason muajin e aplikimit nëse të gjitha kërkesat janë plotësuar, të paaftësisë fizike dhe kërkesat administrative
– Pensioni invalidor mund të jetë subjekt i rishikimit në vartësi të ndryshimit të kondicionit fizik
– Ai është kompatibël me aktivitet punën dhe është i vlefshëm për tre vjet
– Mund të konfirmohet me kërkesë nga ana e personit në fjalë para datës së skadimit
– kur arrin moshën e daljes në pension dhe me plotësimin e të gjitha kushteve, konvertohet automatikisht në pension pleqërie
