“Sa më shumë plakesh, aq më tepër je në gjendje të marrësh shkëlqimin e rrënimit” thotë Robert Bly, i cili përqaset rreth të tetëdhjetave, në një planet ku vazhdon të hulumtojë një botë të mrekullueshme, përfshi ghazalin, formën qendrore poetike të botës Islamike. Aspak i ndrojtur nga replikat, Bly ka përqafuar në mënyrë të dyanshme ghazalin, si formë artistike dhe deklaratë politike. I mirënjohur si aktivist dhe protestues ndaj luftës, Bly mbart atribute të tjera si autor, publikues, përkthyes, tregimtar i perëndimit të mesëm amerikan, eseist, babai i “lëvizjes së shprehive mashkullore”, intelektual, por mbi të gjitha si poet. Robert Bly, poet, udhëton nga Mineapolisi, ku banon, drejt Çikago, për një kumtesë, në mbrëmjen e datës 22 tetor 2005, në “Coffeehouse Unity Temple”. Në intervistën e mëposhtme flet për gjithçka mbi pasionin e tij: poezinë-ghazal, së cilës i ka dhënë formë sidomos në dy librat e tij më të fundit: “Nata kur Abrahami yjet thërriste” (Harper-Collins 2001) dhe “Dënimi im ishte njëmijë vjet hare” (Harper-Collins 2005). Disa poezi nga Robert Bly janë botuar në suplementit letrar javor “Logos&Art”, në “standard”, ofruar me cilësi përkthimi, ashtu sikurse këtë intervistë nga Flurans Ilia.
Jam kureshtare për stilin e poezisë islamike ghazal, që keni zgjedhur në dy librat e fundit. Interesante, vizionare, po qe se marrim në konsideratë datimin e botimeve, keni vendosur të punoni mbi këtë formë përpara 11 shtatorit 2001?
Po.
Kështu që ishte veç një rastësi?
Jo. Njerëzit që lexojnë poezi në gjuhë të tjera, e dinë sa e madhërishme është poezia në botën islame, veçanërisht poezia Iraniane. Ruhmi është i njohur, Hafiz poet shumë i mirë, është e pamundur të dish sa shumë rëndësi ka poezia në botën islame, për njerëzit që jetojnë atje. Në Iran, për shembull, çdo shtëpi ka një kopje nga Hafizi, në tavolinën e dhomës së pritjes. Dhe kur çupat duan të martohen, e para gjë që bëjnë, u shpalosin librin e poemave të Hafizit, për të vëzhguar se çfarë mëton. E hapin librin kuturu. Sikurse kinezët përdornin I Çing. Kështu që u familjarizova me ghazalin duke pasur madje edhe një pedagog në Londër, i cili është nga Irani. Ghazal daton që nga shek. XI dhe XII në gjuhën arabike. Atëherë ishte veçse një poezi dashurie. Gradualisht, lëvizi në të gjitha gjuhët e botës islame, duke përfshirë edhe gjuhën hinduiste. Kështu zuri vend si formë me të cilën shfaqet në 36-rrokshin, hapësirë e bollshme ku mundet të shprehësh gjithçka. Në shumë nga praktikat gjuhësor të botës islame e gjejmë brenda 18-rrokshin. Kurse në gjuhën angleze brenda 15-rrokshin. Ka filluar të thyhet tashmë. Kështu që në poezitë e mia përdor më tepër 12-rrokshin. Por kur vëren hapësirën prej 36 rrokjesh që të jep ghazali, është më se e mjaftueshme në raport me subjektin që shtron. Mundet të jetë një subjekt emocional, intelektual, i çfarëdoshëm, i cili ngado që të vërtitet, qëndron lirshëm brenda 36-rrokshin. Asnjëherë nuk e kemi pasur në anglisht këtë formë poetike. Përgjithësisht në gjuhën angleze ndiqet drejtpërsëdrejti ideja. “Diçka është atje që nuk e do murin..”. shkruan mjeshtërisht Robert Frost mbi muret. Por në ghazal mund të shprehesh shumë më shkurtimisht. Kështu që mendoj se është tmerrësisht interesante si formë. Qëkurse fillova ta praktikoj, arbitrarisht kam zgjedhur 6-strofa për çdo poezi. Kështu që m’u krijua lirshmëria të sjell më tepër kualitet në poezinë time, kualitet që është paguar me shumë vite pune. Kualitet i një pune galopante, e cila është e kundërta e të ecurit pasosmërisht përmes kësaj rruge të gjatë.
Çfarë e bën një poezi të jetë e mirë? Ose më saktë, çfarë e bën të jetë e keqe?
Mendoj katër gjëra. Para së gjithash, zhargoni i rrugëve. Shkrimtarët e natyrës prozaike. Shkrimtarët e sëmurë pas fakteve. Dhe tendenca e përgjithshme që të gjithë kemi, për të gënjyer në raport me vetveten… kështu që të gjitha poezitë e shkruara brenda këtyre kushteve besoj se janë të këqija, madje edhe disa prej poezive të mia për këto shkaqe janë të këqija gjithashtu. Sidomos tendenca për të gënjyer vetvetet tona.
Ndoshta ky shpjegim tregon pse në kulturën tonë amerikane ne nuk mbajmë libra poetik në tavolinën e dhomës së pritjes, sepse kemi tendencën të ekzistojmë mbi këtë botë racionale dhe faktuale, njëkohësisht? Dhe a është kjo njëra nga ndryshimet midis kulturave tona?
Po. Kur merresh me ghazalin, nuk mund të jetosh në një botë racionale. Shkon nga një gjeneralisim i përbindshëm në tjetrin, brenda së njëjtës poemë.
Atëherë kur ju ndiqni këtë rrugë… nuk është e nevojshme që të kenë marrëdhënie për çdo nivel dhe strukturë të veçantë brenda poemës?
Po, është shumë interesante. Në botën islame këto poezi recitohen nëpër kafene, çajtore, dhe shpesh nëpër salla të vogla teatri. Kështu që lëvruesit e ghazalit bashkëkohor, ai ose ajo, shkruajnë dy apo tre strofa duke e bërë lëçitësin rigoroz, dëgjuesin e profesionalizuar apo publikun e thjeshtë, të thotë: “Kush djallin e bënë këtë poemë kaq solide? Dhe gjer ku këto forma kanë tendencë të shkojnë?”. Poeti duhet të gjejë disa mënyra të shprehuri që t’i mbaj të lidhura fortë të gjitha strofat në rrjedhë logjike midis tyre. Po jap një shembull nga poezia ime “Lakrat e Çehovit” në faqen 67, nga libri “Nata kur Abrahami yjet thërriste”. Strofa e parë thotë:
Some gamblers abandon carefully built houses
In order to live near water. It’s all right.
One day on the river is worth a thousand nights on land.
Këtu është e dukshme ideja, nëse pajtohesh ose jo, me gjeneralisimin e përgjithshëm. Strofa e dytë thotë:
It’s our attraction to ruin that saves us;
And disaster, friends, bring us health.
Chekhov shocks the heavens with his dark cabbages.
Atëherë, papritur jemi duke kërcyer (nënkupto kapërcyer) idenë, me figurën e lakrave, dhe tek e fundit ç’është kjo? E gjithë poezia e kërkon galopimin. Kështu që kur mbërrijmë në një pikë të caktuar të saj nuk mund ta pranojmë që të kapur prej dore, të shtegtojmë gjatë së bashku me tendencën poetike, andaj, strofa e tretë thotë:
William Blake kneë that fierce old man,
Irritable, chained and majestic, who bends over
To measure with his calipers the ruin of the world.
Kjo është një skicë njutoniane. E dini anekdotën që Njutoni i zhveshur lakuriq ndodhet në fundin e oqeanit me vizore në dorë duke matur dhe përllogaritur gjithçka? William Blake e urrente këtë… Prandaj Blake thoshte shpesh se të gjitha këto matje dhe për llogari shkencore, me të vërtetë e rrënojnë botën. Por siç e shihni kam përdorur fjalën rrënim (ruin), në dy strofa, si rrjedhojë lexuesi aludon: Ndoshta është vet rrënimi i botës, që e lidh kaq fortë poezinë?! Po më kuptoni apo jo?
Jam e shqetësuar po qe se ju nuk i merrni për dore lexuesit duke i udhëzuar drejt, atëherë a nuk është ky një fakt përse shumë kritikë ju kanë akuzuar dhe mendojnë se shumica e poezive tuaja janë më tepër surrealiste?
Natyrisht. Si jo? Njëzet vjet më parë, kam pas qenë i pakënaqur me natyrën e zellshme zvarranike të shumë poetëve amerikan, kështu që fillova të përkthej nga spanjishtja dhe frëngjishtja poetë surrealist. Por nuk kisha asnjë rrugëdalje ku të kapesha, t’i kapërceja gjërat gjer në një formë të detajuar. Ndaj ishte një kënaqësi shumë e madhe për mua kur gjeta dhe i hapa udhën të gjitha këtyre galopimeve surrealiste. Por gëzimi më i madh erdhi më vonë kur kuptova se në ghazal, të gjitha këto forma mundet të marrin pjesë fare lirshëm.
Pra, a keni kapërcyer ndërgjegjen tuaj…? Ku jeni duke galopuar dhe për ku po kapërceni gjithashtu?
Të shkruash në këtë stil është me të vërtetë e vështirë. Sapo kam mbaruar dy strofa dhe mund të gaboj në të tretën, pasi që ajo nuk merr vendin e duhur në tërësinë e poezisë. Atëherë mundohem me një të katërt por shoh se edhe kjo strofë jo vetëm që nuk zë vend, por prish krejt strukturën. Atëherë i fshij dhe rikthehem përsëri nga e para duke vërejtur: Cili është tonacioni këtu? Çfarë duhet të jetë e përshtatshme? Cila është forma rrënimtare për ta shprehur? Një surrealist nuk bënë pyetje të tilla. Përgjithësisht poezia surealiste veçse ecën duke vazhduar të eci. Natyrisht e dua këtë stil gjithashtu. Sepse ka në të përpjekje për unifikim të imagjinatës me formën, e cila kryhet në dy mënyra: së pari, ka lidhje shumë të ngushta me 36-rrokshin, së dyti, kur ghazali u zhvillua rrënjësisht, çdo strofë mbaronte me të njëjtën fjalë. Po rikthehem edhe një herë tek strofa e katërt në vijim: It takes so little to make me happy tonight! E shihni se si e kam shndërruar tash në mënyrë komplete nga forma e mëparshme: It is our attraction to ruin that saves us?”
It takes so little to make me happy tonight!
Four hours of singing will do it. If we remember
How much of our life is a ruin, and agree to that.
Atëherë kjo është temë mbi idenë e rrënimit dhe rrëfen se si duhet të falënderojmë të kënaqur gjërat e vërteta?
Ekzaktësisht, dhe si të konsiderojmë rrënimin si diçka pozitive gjithashtu.
Butterflies spend all afternoon concentrating
on the buddleia bush; human beings
take in the fragrance of a thousand nights of ruin.
Për të mbërritur tek strofa e fundit:
We planted fields of sorrow near the Tigris.
The harvesters will come in at the end of time
And tell us that the crop of ruin has been great.
Kështu “rrënimi” (ruin) është, në fund të fundit, “të korrat” (the crop). E kuptoni, është shumë joshëse si ide. Ide e cila do e çmendte njeriun racionalist.
Poezia duhet kuptuar apo duhet përftuar si përvojë jetësore?
Oh, në rastin tim është thjeshtë përvojë. Nuk pres nga askush që t’i kuptoj këto poezi. Akoma më tepër kur lexuesi është rreth të tridhjetave dhe unë po i avitem të tetëdhjetave. Kështu që përvoja ime e rrënimit, le të themi, është diçka që ai tjetri nuk e ka përftuar akoma. Sa më shumë plakesh, aq më tepër je në gjendje të marrësh shkëlqimin e rrënimit.
A jeni i befasuar shumë herë kur lexoni poezitë tuaja, dhe u riktheheni pas një muaji, një viti ose pesë vjetësh më pas, duke thënë, “Shiko-shiko, tashti po e kuptoj me të vërtetë se ç’kam dashur të them me to?”
Po është e vërtetë, dhe shpesh i them vetes, “Pa shih, kjo është me të vërtetë interesante”, dhe ka për të përfunduar në brigjet e lumit Tigris, ku të korrat e rrënimit pleqësor kanë qenë të mbara. Sepse kjo hedh dritë mbi çdo lloj lufte gjithashtu. Tashmë ndërsa po flasim, po mendoj nëse e kam përdorur dritësimin e idesë së luftës rrënimtare si mendim në çdo rresht apo strofë. Sepse në botën islame fjala rrënim merr kuptimin e fundit të çdo vendimi. Sot, ata kanë më tepër aftësi, t’i lëvizin fatet e tyre, më tepër nga ne, rreth vendimeve decizive që duhet të ndërmarrin.
Duke përdorur këtë formë, shumë njerëz mund ta marrin artin tuaj si një lloj deklarate politiko-artistike, mbi vlerat e kulturës islamike, a nuk fyen kjo ndjenjat antiislam të personave të lënduar mbas 11 Shtatorit?
E kam përdorur këtë formë shumë më përpara 11 Shtatorit. Dhe ngelet pikërisht njëra nga dëshmitë e keqkuptimit të vërtetë që ne kemi për kulturën islamike të cilën e mendojmë se rrjedh vetëm nëpërmjet hoxhallarëve dhe pasuesve të tyre. Nuk është e vërtetë, bukuria fantastike e kualitetit, dhe sasisë së poezisë ndër këto vende, dëshmon të kundërtën.
A kemi një paralelizëm në ditët tona midis evenimenteve të viteve 1960 apo 1970, epokë në të cilën ju jeni i mirënjohur si një nga oratorët më të zjarrtë të kohës kundra luftës së atëhershme në Vietnam?
Sapo kam mbaruar një libër me poezi dhe poema kundra luftës në Irak, i titulluar “Marrëzia e Perandorisë”. Jam magjepsur me idenë se disa nga poezitë që kam pas shkruar që në ato vite kundra luftës në Vietnam, kanë një ngjashmëri identike me këto të sotmet. Asgjë, absolutisht asgjë, nuk ka ndryshuar qysh atëherë… Mendoj madje, se kanë akoma më tepër freski dhe ngjashmëri në ditët tona.
A mendoni se poetët, muzikantët dhe artistët, kanë po aq fuqi me zërin e tyre sa dikur? Sepse duket sikur kjo forcë është zbehur.
Po, në disa rrethana ka ndodhur kështu si thoni ju. Por, duhet të kujtojmë… sa vite me radhë u zhvillua lufta në Vietnam, qyshkur opozitarët e luftës u shndërruan në një forcë të vërtetë. Kaluan vite për të ndërtuar zërin e lirë demokratik të kundra luftës. Në ditët tona nëna e atij djalit të ri, ushtar i vrarë në Irak, me protestat e saj përballë fermës së presidentit Bush në Teksas, sapo e ka ndezur procesin paqësor. Mos harroni se merr kohë të konsiderueshme ndër mendjet e njerëzve ideja për t’ju kundërvënë politikës së vendit të tyre. Për mua personalisht si qytetar nuk është e vështirë sepse e kam bërë njëherë e një kohë, por për të tjerë duhet shumë energji gjersa të thonë: “Okej, e dashuroj vendin tim, por njerëzit që e drejtojnë atë janë budallenj!” Kështu që nuk kemi akoma një lëvizje paqësore të mirë organizuar, por medoemos do të kemi po qe se gjërat vazhdojnë të fundosen keq e më keq.
Ju keni thënë dikur se: “Vietnami na mësoi të gjitha burimet që gjenden brenda nesh”. Jam kureshtare nëse vazhdoni të ndiheni akoma i tillë. Në qoftë se po, a është e rëndësishme të mbështesim praktikat meditative tibetiane dhe misticizmin që vjen prej Lindjes së Largët në veçanti?
Besoj se burimi i forcave tona të brendshme është shpjeguar më së miri në kulturën islame në një fjalë të vetme: Namn. Namn është makutëria shpirtërore. Dhe në librat myslimane thuhet: “Në çdo qenie njerëzore gjendet shpirti i lakmisë”.
Domethënë njerëzia janë në luftë të vazhdueshme për balancimin dhe kontrollin e shpirtit makut?
Ekzaktësisht. Kapitalizmi kontrollon lakminë e shpirtit. Çdo aspekt që shihni në masmedia, i bën thirrje shpirtit makut.
Cila është zgjidhja? A duhet që çdo njeri të luftojë veçanërisht shpirtin makut? Apo ju veçse e pranoni, e kapërdini, duke kuptuar se është diçka e përafërt me një fëmijë të pabindur?
Besoj se është çdonjëra nga këto. Ideja është se jeta juaj komandohet nga shpirti i lakmisë, ndodh e kundërta vetëm po qe se krijon vëmendje dhe kontroll ndaj tij… Njëra nga qëllimet e martesës është të qartësojë se sa i madh është shpirti lakmitar. Për këtë shkak martesa është e dhimbshme.
Ju jeni i njohur si babai i burrave, dhe pionieri i parë i lëvizjes së shprehive mashkullore. Po të vrojtojmë vitet 1970 ju jeni shprehur, se si burrat nuk mund të shkruajnë poezi pa praninë e ndërgjegjes së grave, dhe se jemi në rrezik serioz nga tipa baballarësh që mundet të shkatërrojnë planetin, përpara se ndërgjegjja e tyre të ndryshojë rrënjësisht…
Po, kjo është e vërtetë.
Atëherë për çfarë jeni i shqetësuar, si janë të lidhura këto koncepte?
Po ja filloj me pjesën femërore. Unë i përkas edukatës Jungiane. Brenda këtyre koncepteve ka emërtime të ndryshme mbi shpirtin femëror. Kështuqë në të gjitha studimet e mia të hershme jam marrë me këtë fenomen dhe kuptova se burrat kanë qenë akoma më keq nga gratë. Iu përvesha punës dhe zbulova dy anët e medaljes. Njëra, t’u jap zemër burrave për të nderuar shpirtin femëror, në rastin tonë kryesisht nëpërmjet poezisë. Dhe së dyti, të mendojmë seriozisht se si shpirti i lakmitarit ka shkatërruar plotësisht natyrën burrërore. Dhe se si gjithçka në kulturën tonë ka për qellim që të na bëjë fitues të mëdhenj parash dhe shpenzues njëkohësisht. Sa e rrezikshme është kjo për shpirtrat tanë. Nga ana tjetër, ndër kulturat e lashta, përdorimi i fjalës shpirt i përket gjinisë femërore, pra shpirti në vetvete është femër.
Kur ju thoni se burrat kanë qenë akoma më keq nga gratë, është kjo ngaqë shtrembërohen nga ideja e kryerjes së pasurisë?
Po, në një rrugë ose në një tjetër, por gjithsesi pashmangësish kur mbërrijnë 32-vjeç, janë të detyruar të kenë një vend stabël pune në kapitalizëm. Këto instinkte që nga shkolla e mesme u janë futur në gjak nga kultura jonë, por mos harroni kurrsesi, janë baballarët e tyre ata që i shtyjnë më tepër djemtë që të jenë agresiv në shoqëri.
Por po qe se sistemi kapitalist është ai që ushqen këtë rrethanë, atëherë cili tjetër sistem do të ishte i shëndetshëm për shpirtin?
Disa popuj kanë menduar se ka qenë komunizmi i cili do të sillte atë që kishte munguar prej shekujsh, por kjo doli një blof i vërtetë, shumë i dhimbshëm. Atëherë popuj të tjerë menduan se socializmi mundet të jetë më i shëndetshëm. Por asgjë s’ka ndodhur. Asgjë. Absolutisht asgjë. Shpirti lakmitar ka pushtuar edhe më keq mbarë botën.
Pra sipas jush gjërat keqësohen nën termat e politikës dhe sensibilizimit të përgjithshëm?
Po. Ka zëra së fundmi që thonë se po kalojmë një fazë shpëlarje kulturologjike. Çdo herë shfletoj revistën e librave dhe publikimeve të reja në “New York Time”, vërej me keqardhje se si gjithçka është katandisur në një copëz rreckë, në krahasim me ç’ishte para dyzet vjetësh. Nga ky fakt kuptojmë se kemi një lexues të shpëlarë nga trutë gjithashtu. Një shpëlarje totale të studentëve të diplomuar. Për sa i përket letërsisë më në veçanti, kemi shpëlarë gradualisht vet pasionin për artin e mirëfilltë literal. Ka zëra që deklarojnë se letërsia amerikane ka mbetur prapa në vitet 1980… Dhe akoma nuk po duken shenja përmirësimi.
A ka ndonjë shenjë shprese?
Gjithmonë ka shpresa, sepse drita jonë e brendshme asnjëherë nuk varet në atë që ndodh në rang global. Dhe roli i poezisë dhe letërsisë është që ta mbaj këtë dritë të ndezur edhe në skutat më të errëta të shpirtit. Me qindra njerëz kanë orientuar drejtpërdrejt jetët e tyre në dezintegrimit kultural duke i dhënë rëndësi poezisë dhe muzikës së vërtetë për ta shndërruar në qellim në vetvete. Kështu që në botën e shpirtit ka shpresa të mëdha. Në fakt, megjithëse shpirti përmbushet prej gjërash të rrezikshme, përsëri kulturogjikisht qëllimi i tij është të jetë me sukses i lumtur dhe i ekuilibruar.
Ju keni përkthyer poemat e Pablo Nerudës… Ka shpërthime ndër veprat e mrekullueshme të shkrimtarëve nga vendet e Amerikës Latine dhe Amerikës Qendrore, të cilat duken sikur kanë lindur jashtë trazirave të këtyre vendeve. Jam kureshtare nëse trazirat politike të shpien drejt një jete të pasur letrare. A është e mundur sot që Shtetet e Bashkuara, të prodhojnë të njëjtën letërsi, thellësisht e pasur Literalisht, për shkak të pakënaqësisë që ka çdonjëri në veçanti?
Po, është e drejtë kjo që thoni. Shumë njerëz kanë qenë kritik dhe të pakënaqur rreth viteve 1950. Por ne, përfshi “beat generation”, nuk prodhuam kryevepra të tilla si letërsia Ruse, ajo disidente më në veçanti. Nuk them se ka qenë një letërsi e keqe në rrugën e saj. Edhe faza e shpëlarjes së sotme kulturore dhe politike nuk them se është edhe aq keq. Por, le të rikthehemi edhe njëherë për ta konkretizuar mendimin e pyetjes tuaj, tek ideja e shpresave shpirtërore, kur dimë fare mirë se shpirtrat tanë vazhdojnë të jenë ende aktiv. Pikërisht në këtë moment e shoh shumë domethënës rolin e poezisë, madje shumë prekës, do të thosha. Sepse poetët janë në gjendje të prekin mjerimin që populli ndien pa mundur të kritikojë. Kur Amerika ndien brengë, atëherë Neruda shfaqet drejtpërdrejtë:
…Do ju tregoj një ngjarje të bukur të disa muajve më parë. Ndodhi në Uashington me rastin e 100-vjetorit të lindjes së Pablo Nerudas, në “Lincoln Center”. Shumë prej admiruesve të tij ndodheshin atje. Në këtë takim u shfaq një regjistrim filmik ku shfaqej vet poeti rreth moshës 60-vjeçare. Ai thotë: “Isha duke fluturuar për rreth Kilit, kur për shkaqe të motit të keq, u detyruam të zbresim në një qytezë, fare të vogël, ku edhe u vendosëm në hotel për të kaluar natën. Kur banorët e qytezës morën vesh se ndodhesha aty, këmbëngulën për një aktivitet të natës poetike. Kështuqë nuk ua prisha qejfin. Aktiviteti u mbajt në qendrën e vogël kulturore ku u mblodhën më tepër se katërqind artdashës. Ja fillova me poemën e njëzetë nga libri “Njëzet Poema Dashurie dhe Kënga e Brengave”. Neruda filloi me vargun: “Mund të shkruaj rreshtat më të brengosura këtë natë”, dhe…
…Pas disa çasteve u ndal, ndoshta shenjë harrese apo thjesht një bllokim i çastit. Kur i gjithë publiku njëzëri vijoi përmendësh krejt poemën si edhe poema të tjera që u deklamuan atë natë memorikisht. A e imagjinoni? Gjithsecili i dinte përmendësh! Recituan përball harresës së vet autorit, pjesën tjetër të poemës së Pablo Nerudës?! Fantastike. Ne duhet të kuptojmë se poezia ka të tjera dimensione në Amerikën Latine se sa këtu. A mundet ta imagjinoni një skenë të tillë në Shtetet e Bashkuara? Edhe po qe se do të ishte Robert Frost, poeti ynë më popullor, nuk besoj se publiku këtu memorizon vargje duke ia rikthyer në çast vet autorit. E dua këtë lloj historie.
Përktheu: Flurans Ilia
Biografi
*Robert Bly është i lindur në Minesota më 1926 nga prindër me origjinë norvegjeze. Në Harvard u bë pjesë e grupimit të shkrimtarëve dhe poetëve të talentuar përfshi: Donald Hall, Adrienne Rich, Kenneth Koch, John Ashbery, Harold Brodky, George Plimton, John Hawkes. Pasi diplomohet në Harvard më 1954 kaloi dy vjet në Universitetin e Iowa në të quajturën “Punishtja e Shkrimtarëve” së bashku me W. D. Snodgras dhe Donald Justice. 1956 fiton një bursë e cila e lejon të udhëtoj në vendin e origjinës me qëllim përkthimin e poetëve norvegjez në anglisht. Shndërrohet në një figurë qendrore në kulturën-poetike-amerikane, duke sjellë për të parën herë në anglisht të përkthyer Pablo Neruda, Cesar Vallejo, Gunnar Ekelof, Georg Tralk, Harry Martinson, në broshurat-periodike-poetike të publikuara nën titujt “vitet pesëdhjetë”, “vitet gjashtëdhjetë”, “vitet shtatëdhjetë” me poetë bashkëkohorë të këtyre dekadave. Njëkohësisht shfaqet si një eseist i shkëlqyer. Jeton të gjithë këtë periudhë në një fermë të vogël në Minnesota me gruan dhe fëmijët. 1966 themelon organizatën “Shkrimtarët Amerikan kundra luftës në Vietnam”. Kur fitoi çmimin “Kombëtar të Librit Amerikan” për vëllimin “Dritë rreth trupit”, të gjitha paratë e fituara i vuri në dispozicion të propagandës kundra luftës. Vetëm gjatë viteve 1970 Robert Bly publikoi 11 libra me përkthime, poezi, ese, tregime, dhe pamflet politik. Vitet 1980 janë vitet e suksesit me daljen e librave të njohur “Duke dashuruar gruan në dy botë”, “Kthimi i burrit me pallton e zezë”, “Një libër i vogël në hijen njerëzore”, ky i fundit u bë bestseller në Amerikë dhe u përkthye duke u shitur gjithandej në botë. Vitet 1990 Robert Bly jep leksione në një pjesë të universiteteve të Evropës perëndimore prej nga ku rivjen në skenën letrare si bashkautor i disa antologjive voluminoze. Koleksionon forma poetike nga kultura të ndryshme rreth e qark planetit, sidomos ato të lindjes së largët. Libra të tjerë janë: “Çfarë kam humbur duke vdekur?”, ” Prozë-poema dhe meditime nën diellin e pamundësive”, “Poemat e mëngjesit”, “Mbretëria e prodhimit – Ribashkimi i burrit me gruan”, “Duke ngrënë mjaltin e botës”. Publikon përmbledhjen antologjike prestigjioze “Poezitë më të mira Amerikane – 1999”. (Shënimi bibliografik nga përkthyesi)
