Driçim Çaka
Aflatoksina nuk është në dorë të fabrikës që prodhon qumështin
Konsumatorët nuk kanë pse të shqetësohen
Një nga ambientalistët më të njohur në vend, Sazan Guri, në një intervistë për “Standard”, rrëfen se skandali i qumështit, i bërë publik pak ditë më parë, “është një stisje për arsye tregu”. Si aktivist i njohur për mbrojtjen e mjedisit, Sazan Guri bën të ditur se ka shkuar vetë në fabrikat e qumështit dhe teknologjia që përdoret aty është një ndër më të zhvilluarat në botë. Ambientalisti Guri tregon se një qumësht që arrin ta ziejë e ta mbajë për 4 sekonda në 136°, pikërisht aq sa duhet për të vrarë çdo lloj bakteri dhe spori të mbetur pas pasterizimit, nuk mund të jetë kurrë i rrezikshëm.
Z. Guri, si e vlerësoni publikimin e qumështit shqiptar si të rrezikshëm? A mendoni se ky skandal është bërë për të dëmtuar biznesin e Primalatit?
Grupe të caktuara biznesi e stisën meselenë për arsye tregu, e tmerrshme, kur sheh se me sa pavëmendje një media e tërë, një popull i tërë, specialistë pa zë bien pre e kësaj zilie. Dhe cila ishte e vërteta? Ndryshe nga ajo, që për pak e hëngrëm dhe ne me ca okë mend, nuk ishte fabrika që hidhte aflatoksinën, por kjo toksinë hynte bashkë me qumështin në fabrikë, për shkak se lopa ose lopët paskëshin ngrënë një silazh me aflatoksinë. Dhe kush me pakëz mend menjëherë kupton se ky silazh nuk na paskësh qenë bazë e ushqyerjes për lopët dhe fermerët që sillnin qumësht në fabrikën e sulmuar, por për të gjitha lopët dhe fermerët që çojnë qumësht në familjet fshatare që e shesin ende si naftë bruto trotuareve, për të gjitha ato (lopë) e ata (fermerë) që çojnë qumësht në baxho, ku përpunohet pranë me kashtën e bajgave të dhive apo glasave të pulave, për të gjithë ato (lopë) e ata (fermerë) që çojnë qumësht në fabrikat, ku e trajtojnë deri në pasterizim. Por, para se rrekemi me këmbalecin e ngritur për më të mirin, le të sqarojmë për ju të dashur qytetarë të tromaksur, me të drejtën e frikës për të mbrojtur jetët tuaja, se ç’është aflatoksina dhe ç’ndodh realisht me përpunimin e qumështit në UHT-në e përgojuar.
Çfarë është aflatoksina dhe a është përgjegjëse kompania për përmbajtjen e saj?
Aflatoksina prodhohet në ushqimin silazh për lopët, që kur myken për shkak të kushteve jo të mira, siç ndodh me të gjitha ushqimet bëjnë që në këtë rast, lëndës ushqimore t’i rritet toksiciteti, për shkak se këto myqe përmbajnë një lëndë kimike që quhet (aspergilus), çka prodhon toksinën, ndërsa aspergilus flavus është ajo që quhet aflatoksinë. Pra, aflatoksina nuk lidhet me qumështin e UHT-së, që i ramë me gurë si Krishtit para kryqëzimit, por lidhet me ushqimin blegtoral, por edhe më gjerë se ushqimi blegtoral, me arrat, bajamet, frutat e thata, dhe akoma më tej, me të gjitha nënproduktet blegtorale, me djathë, gjizë, gjalpë etj.
Si përpunohet qumështi që nga marrja që i bën fabrika deri te vendosja në kuti?
Qumështi në teknologjinë e UHT së, ndryshe nga një familje e baxho, apo edhe teknologjitë me emra të njohur tashmë, i nënshtrohet një procesi standard, ku qysh në futjen e tij, i hiqen aromat blegtorale, analizohet, dhe për tre minuta i jepet përgjigje fermerit, sidomos për betalakton-in, nëse duhet futur apo nuk duhet futur në teknologji. Mandej, qumështi kalon në një matje tjetër, si ajo e pranisë së mikrobeve, e testit të alkoolit, e PH që duhet të jetë 6.6-6.7, e aciditetit që duhet të jetë 14-16% shkallë dornike. Më tej matet përqindja e yndyrës, lakticiteti, mineralizimi, lënda e thatë totale, ku për të gjitha këto fermerët marrin fletë-pranimi. Teknologjia vazhdon me sisteme filtri, me riftohje në 40 dhe stokim në tankera, që do të thotë pritje për përpunim. Pastaj vjen procesi i pasterizimit me pesë salla, prej nga, qumështi shkon në një proces homogjenizues deri në 200atm, ku yndyrnat shpërndahen uniforme në të gjithë lëngun e qumështit. Mandej, qumështi shkon në procesin e sterilizimit, dhe më tej në një proces tjetër de-ajrator, ku hiqen aromat e mbetura blegtorale, dhe më tej kryhet një homogjenizim tjetër në fazë aseptike. Në gjithë këtë proces, qumështi as nuk shihet dhe as nuk preket. Ajo që sheh, janë tubo inoksi qumështi, me kthesa, dredha e serpentina, që në total e bëjnë qumështin të udhëtojë me dhjetra e qindra metra derisa të bashkohet me kartonin. Ky i fundit që mbështjell qumështin, përbëhet nga pesë fletë, duke filluar me atë plastike e hollë, pastaj një fletë alumini, pastaj një fletë e hollë plastike ushqimore, e cila për t’u sterilizuar futet në peroksid hidrogjeni H2O2, ku në një dhomë sterile vritet çdo bakter i jashtëm i mundshëm. Mandej thahet në ajër në temperaturë prej 3000, ku aty avullon H2O2 i dashur për proces. Pra, kartoni del si produkt steril, që e bashkuar me qumështin steril të ardhur nga linja formon produktin që ne kemi në tavolinat tona. Nga kjo kupton se qumështit, ndryshe nga pijet, nuk mund t’i ndodh që t’i hedhësh konservant apo përbërës kimik për t’i zgjatur jetën. Ai rron për shkak të pastërtisë dhe mirë izolimit.
Përse qumështi shqiptar nga laboratorët tanë doli i rrezikshëm?
Për sa i përket aflatoksinës në ushqimin blegtoral përgjatë 2012-ës, Autoriteti Shtetëror Shqiptar ka kryer matje, që kanë rezultuar fare normale. Ndërkohë që laboratorët tanë nuk kanë ndjeshmërinë e matjes në vlerat që kërkon standardi Evropian, përpos që janë të pacertifikuar. Ndaj dhe ndodh që të kemi falso pozitive, që do të thotë se rezultati del më lart se realiteti. Me këtë falso i zihet pritë teknologjisë më të mirë të vendit, në një kohë që kjo falso vlen për të gjitha llojet e fabrikave të përpunimit të qumështit. Dhe zënësit e pusisë zgjedhin nga zilia teknologjinë, ku qumështin, shumë ndryshe nga baxhot, por ndryshe edhe nga teknologjitë normale të njohura në vend që vetëm e pasterizojnë atë, pra e mbajnë në një temperaturë 760/30 sek. ose 620/30 minuta, arrin ta ziejë e ta mbajë për 4 sekonda në 1360, pikërisht aq sa duhet për të vrarë çdo lloj bakteri dhe spori të mbetur pas pasterizimit. Sakaq, në familje, qumështi zien më tepër se 1000, në të cilën shkatërrohen vlerat ushqyese, vitaminat, etj. Madje, ai kurrsesi se pasterizohet, pa le të homogjenizohet, pa le, pa le, të sterilizohet.
A është i rrezikshëm qumështi shqiptar për konsumatorët?
Qumështi i sotëm shqiptar nuk ka problem aflatoksinën, që përgjithësisht i bie të jetë në normën e aflatoksinës amerikane, prej 500 ppt (500 grimca për trilion) ose 0.5 ppb (gjysmë grimce për miliard), dhe shpesh edhe në atë evropiane, megjithëse 10 herë me e ulët se ajo amerikane (50 ppt), për shkak të konkurrencave transatlantike. E thënë thjesht apo në metaforë, nëse qumështi me aflatoksinë normale ose mbi normë hyn në qarkullim përpunimi, për shkak të konditave, familjet fshatare, mund të shtojnë edhe 99 ndotje të tjera, baxhot mund t’i shtojnë 49 ndotje të tjera, dhe teknologjitë e njohura që operojnë në vend mund t’i shtojnë edhe 9 të tjera, dhe teknologjia UHT asnjë. Pra, hani dhe pini qumësht UHT-je, sa të doni, sepse gjithë zhurma nuk ka të bëjë me ju, por me turrjen e “brutit” ndaj “buonos” ose më të mirit, ndaj dhe zhurma për të ishte si një “storm in a tea cup” apo sa ka stuhi në kupë çaji, aq kishte dhe probleme te qumështi UHT.