Edoardo Sanguineti është një nga emblemat më të përpikta të poezisë dhe kulturës së neomodernitetit italian, por edhe më gjerë. Ai është gjithashtu autor i antologjisë “Poezia italiane e nëntëqindës” si dhe përkthyes i Euripidit, Senekës dhe poezive të Xhojsit etj. Për cilësinë e nismëtarit, për shkëlqimin poetik dhe kompleksitetin teoriko-kulturor, ai është figura më e rëndësishme e neoavanguardizmit dhe përfaqëson disa nga zhvillimet formale më konsekuente e radikale të kësaj lëvizje, siç janë teza paradoksale për kohën, atë të bërjes së avangardës një art muzeal! Më poshtë kemi shkëputur disa poezi të marrë nga “Fjala review”
Cadeau
(për Kerollin)
dashuria është buzëtrashë dhe vërëngushtë
mollë Adami që fryhet në grusht:
dashuria ka nëntë thimtha dhe një sy,
me kërthizë dhe veshë, në një gju:
dashuria ka një këmbë maskuar si penis,
ka urinë flokësh venave përmidis:
dashuria ka pulse me vulva dhe pështyma,
ka një gisht që kruan trysa:
dashuria ka një thua dhëmballe në dermë,
kordë zanore puçrrash dhe spermë:
dashuria ka ninëza të lëkurta dhe të tulta,
me frethe rrudhash në sqetulla:
dashuria ka një kallo bërë nga hejza,
qime në gjuhë, nyje në venëza:
dashuria kafshon, me një nofull të mpitë,
të gjitha cicat, në të gjitha rropullitë:
Erotosonet
Sikur të të sajdiste veçse një sonet,
Arketip i ashikërisë së athët paprani,
Ndën emrat e tu hiçi im do të rri,
Getoja ime, flugeri im, gjiri im në det:
Unikorn i unjët, unik me ngutësi,
Insekt intim, tek ti shenja do skalitet,
Nyje e nyjeve, nudo gjaknxeht’,
Emfazë ekstreme, epigramë që del përmbi:
Tërësisht e tultë, torrë torturimi,
Infarkti im i nginjur, idhull, skëterror,
A po më avitesh, me age të afshta agimi:
Meduzë me gojë mbyllur, muskul mëmësor,
A dëgjon, gjarpër ashk, ja edhe aprovimi:
Tutem me ty, trembtas, terno që del me zor.
Kuartinë
po copëtoj një katërvarg të zymtë
dy distikë një metër i tymtë:
kështu, një varg para, një nga pas,
me copëra xhami i skalis:
Përktheu nga origjinali: Erion Kristo
1. Kthen hëna ime
Kthen hëna ime në këmbim të plotësisë dhe
paplotësisë
hëna ime në udhëkryq dhe gjuhë hënore
kohëmatës i varrosur dhe Sinus Roris dhe psalme lutje hijesinë
patkua kali dhe lule margeritë dhe sisë e sëmurë dhe e pështirë
( shoh peshqit e mi që vdesin përmbi shkëmbijtë nënujorë të
qerpikëve të tu
dhe tersllëk dhe pengesë përçapje dyfishe epidemi chorus
dhe muaj prill
dyllosje vorbull e ajrosur e shtangun dhe bisht dhe vegël
mostër e gjithçkasë por edhe insekt a qasje e së verdhës
dhe të zezës
pra gjethe që bie përtokë
ti lakuriq nate gjer në peshk hënë njollë që zmadhohesh
lunae
( pra në tokën e verdhë dhe të zezë) penel i ëndrrave
por edhe klishe
vor der Mondbrücke vor den Mondbrüchen
në një horizont histerik prej kashte derr i ballsamosur me
krahë fluture
kriptografi maskë barut për të shtënë mëlçi
asgjëja e xhindosur
(nga libri “Laborintus”)
2. Flinte si një tumor i tharë
brenda teje flinte si një tumor i tharë, si një lavërz e hajthme,
një ëndërr;
tash shklet zallit, herë përkund hijen e tij; hera-herë kërcëllin,
gëlltitet, urinon, duke përgjuar pafundësisht shijen
e kamomilit, temperaturën e lepurit, lodërtinë e breshërit
formën e çatisë ngjyrën e kashtës:
koha pa mëshirë
ngre krye kundër ditëve të tij; toka ofron pamje
të mjegullta;
do ta njohë sërish dhinë, fshatarin, të shtënat e topit?
jo këto gërshërë vërtetë shpresonte, jo kjo pjeshkë,
kur fërgëllonte nën lëmesën e qorrët të brendësisë tënde.
(Nga libri “Erotopaegnia”)
3. Mespërmes…
mespërmes Hebekrevonit, Leseit, Portbailit, Shën Sovërit( përherë
nën shi) ; pastaj Edithi tha se s’isha aq fisnik ( ngaqë nuk
kisha shkruar, si Pierri
quelques poèmes për të) ; ( dhe që s’duhet të niseshim) ; Mishelina
këto i gjykon shumë thjesht ; dhe Edithi dhe Mishelina kur unë thashë
që nuk e kisha
tradhtuar ( gruan time) desh e besuan
(dhe këtu të vjen për mbarë të kujtosh kësosh:
“ nëse ti i hedh krahun në qafë etj.,” ç’do të ngjasë pastaj);
pastaj do të vallëzojnë të gjithë, edhe
Misha, në sallonin e ngushtë ; mespërmes Serisit, Kanisit, Kuntancës
Renjévillit; ( por më 12
korrik il Louvre ishte i kyçur, të martën) ; dhe shkruante ( përmbi një fletë katrore)
“mendoja se nuk do të mund të shihja drejt në sy” ; dhe: “më vjen keq për ty
dhe më tej shkruante (gruaja ime) : “ jam keq” dhe pastaj nga Gap ( H.A.),
( dy ditë më vonë), të shashtisur ende, thuajse të mpirë : dhe
të mendosh ( thashë);
që ne ( thuajse duke qarë, thashë) ; ( dhe doja të thoshja, por thuajse
qeshë krejt i mbytur,
nga lotët; doja të thoja: me një dashuri si kjo, ne) ;
një ditë (ne); (dhe në shesh çirrej fanfara; dhe dhoma ishte e zhytur
në një gjysmëhije të frikshme) ;
(ne) duhet të vdesim:
(nga libri “ Nga Purgatori në Ferr”)
4. Pinte dhe qeshte…
pinte, dhe qeshte, dhe pinte, gazetarja Gizelë: dëfrehej
pa masë, nga shakatë të fëmijës tim të parë: ( një “ist mir vergällt,”
shpirtlig):
( ndoqnin sqarimet rreth etimologjisë së poezisë, bijë
e kujtesës: sepse shkruan vetëm kush nuk di të kujtojë, për kundërharresë):
ngazëllehej para gishtrinjve të mi të gjatë përshëndetjes së
gruas sime
para bukurisë ngacmuese të fëmijës tim të tretë: ( që ka bërë
epifaninë e tij të shkurtër
në pikun e një historie cuovades) :
( dhe fëmija im i dytë ka mbetur në katin e dytë,
disi në hije, me një pamje tronditur dhe të dhembshur):
por në çastin e beftë të ndarjes
kur unë, një Liebling der Schnaken, u shndërrova në një
Liebling der Götter
nuk i përmbjati lajkat e saj të lamtumirës: përzier me një qortim të lehtë: ( për një
një Liebling der Frauen të hamendësuar, i divorcuar në paramartesë)
( dhe çasti
më i lumtur i jetës sime, u përgjigja, janë tre të tillë
dhe thashë se cilët ishin:
(Nga libri “Raisebilder”)
Përktheu nga origjinali: Halit Shamata
Më sy të nxehtë, këtu, për doktor Spensley-n (nëse bashkoj parahistorinë dhe nismo-historinë dhe historinë), një shekull futbollizmi më këqyr-: (dergjet i lënuar, me këmbë të kryqëzuara: shpërfill krejt një vëllim, i hapur përbri tij, për të më parë, dhe gjithë librat e tjerë, rreshtuar nëpër rafte, dëndur: me një dorë e mban kokën, gojëkyçur, tashmë):
Sfera e vjetër rrotullohet paprerë, nëpër këmbët tona, e paqetë, përkdhelë nga erë e detit, (dhe, poshtë këmbëve tona, përsiellet po ashtu sfera e planetit): fotografi të mbijetuara (plotpërplot me kohë, populluar së vdekurish, të njohur e panjohur) kallëzojnë, në hark të një rrufeje, këtë legjendë të gjatë:
E kuqja, është blu:
6.
Nëse iki prej teje, të gjitha m’i gris:
Por më e mira ime (apo më e keqja)
Të mbetet e ngulur, ngjitshëm, si një mjaltë, si ngjitës, si një vaj i trashë: kthehem tek vetja, kur kthehem tek ty: (e rigjej majat e gishtave e mushkëritë): pas pak zbresim në Madrid:
(në rresht këtu në avion, të përzgjedhur bashk’kombasit e mi, afaristë, thonë numra e numra, ndërsa pijnë e tymosin, me gaz, duke qeshur zëshëm):
jetoj ende për ty, nëse jetoj ende.
5
Gdhendeni me germa kutish, lexuesit e mi trashëgimtarë (dhe ju flas shkollarëve të mi, fëmijëve të mi zemër-rrejshëm, filoproletarë që thuaj më përngjajnë, të panumërt, tashmë, si kokrrizat e rërës në zemrën time të shkretë) këto fjalë të miat, përmbi varrin tim, me pështymë, gishtin zhysni në gojë (siç e ngjyej unë tani mes humbellave të shumta në dhëmb-mishrat e mi të akullt):
E kam gëzuar jetën time, Unë:
8.
rikthehu hëna ime në këmbime plotërie e tkurrjeje
hëna ime e mëdyshur dhe gjuhë e hënës
kronometër i varrosur e Sinus Roris e lutje me ai a me oi hije
patkua e margaritë e sisë e sëmurë e neverì
(shoh peshqit e mi të vdesin mbi shkëmbinjtë e qerpikëve të tu)
e kob e pengesë dyhapësh epidemì chorus e muaj prilli
shtojcë e ajrosur tërheqje frerësh e bisht e vegël
paraqitje e së gjithës ose dhe mizë ose pranëvënie verdhë e zi
pra gjethe në fushë
ti laskuriq në peshk hënë ti njollë in augmento lunae
(pra në fushë verdhë e zi) penel ëndrre e kaherë avaz i vjetër
vor der Mondbrücke vor den Mondbrüchen
në një horizont histerik prej kashte derr i balsamosur me flatra fluture
kriptografi maskë barut mëlçi e xhindosur asgjë
3.
kape këtë mërkur, këtë dhëmballë të mpirë, këtë mjaltë, këtë rruzull
qelqi të zhveshur; matja me vëmendje kryet
fëmisë sonë e mos ia ndrydh këmbën
që s’vihet re:
në thithën tënde duhet tash të këmbesh
një kontinent të tejshtrirë llampash, frymarrjen e shpeshtuar të kopshteve
qortues, balenat e ngathta të barkut, hithrat
dhe verën, dhe neverinë dhe ndryshkun;
sepse tërë rrugët doemos
do turren bram te ai, një dhjamë kërthizor duhet t’i skalisë
profilin e tij prej tymi, ndonjë hipopotam t’i dhurojë
dhëmbët e tij prej zbokthi e prej fosfori të zi;
shmange erën,
kallaballëkun, zhonglerët, kandrrat;
e ai në gjashtë muaj do mund të peshojë dyfish, të shohë patokun,
të shtrëngojë culet, të vërejë si rrëzohen gjërat nga forca e rëndesës;
shkule pra nga jeta e tij prej algash e rruazash, prej nyjesh të vogla,
prej bulesh të pasaktësuar:
ofshama e tij do pushtojë plagët e tua të lëngëta
dhe ato sy prej gjalpi të pjerrët do të ndreqin këto shekuj pa emër!
4.
në ty flinte si një fibromë e tharë, si tenjë e imët, një ëndërr;
ja po rreh zhurishtën, ja tek tund hijen e vet; ja ku çirret,
gëlltitet, urinon, pasi priti samot shijen
e kamomilit, temperaturën e lepurit, zhurmën e breshërit,
formën e çatisë, bojën e kashtës:
pa shërim koha
kthen sytë nga ditët e veta; toka sjell pamje të vagullta;
do arrijë vallë të shquajë dhinë, katundarin, qytën e topit?
nuk shpresonte vërtet këto gërshërë, as këtë dardhë,
teksa dridhej atij thesit tënd prej cipëzash opake.
Përktheu nga origjinali: Parid Teferiçi
