Derek Walcott

Poezi/Këndime të heshtura engjëjsh – Derek Walcott, marrë nga libri “Pik-Vere”; Poet e dramaturg, Walcott është nderuar me “Nobel” në vitin 1992. Vepra e tij epike është vlerësuar për magjinë e brendshme në trajtimin e kuptimit të anglishtes në dallim nga bashkëkohësit e tij. Metodizmi dhe spiritualiteti e kanë ndjekur që nga fillimi punën e Walcottit, ku ai vetë ka komentuar se nuk ka ndarë kurrë të shkruarit e poezisë nga lutja, se është rritur duke besuar se është një profesion, si një profesion fetar. Përvoja e poetit vjen e shkrirë mes trupit dhe asaj që ka parë, si ëmbëlsia derdhet në zemër dhe kur gëzohet në gjithçka që shikon, me bekimin mbi të…

                                        III

Në hotelin Kuin Park, me dhoma të bardha të larta,

Unë nxora rish pasqyrën time të parë. Një kërmill shkitës

Në basen porcelani shkau nga shtegu i vet për kah Parnasi.

Çdo fjalë e shkruar mori përngjasjen e gabuar.

Nuk mund dot t’i lidh këto rreshta me visoret e fytyrës.

Fëmija që vdiq në mua ka lënë gjurmën e vet mbi

Shtrojat e shprishura të shtratit, dhe qe zëri i tij

Që pëshpëriti prej fytit gurgullitës të basenit.

Përjashtë në ballkon kujtoj mëngjesin që shkoi:

Qe si një qoshk graniti tek “Ringjallja”

E Piero dela Françeskës, hapi i akullt, i përgjumët

Gjembëzohej si palmat shtatvogla lart ndanë Hiltonit.

Mbi Savanahën e vesuar përsjellë ëmblas prej rritësve të tyre,

Kuaj race, me nyja delikate këmbësh, ushtroheshin tek shkofëtinin,

Aq nyje-butë qenë sa dhe tymi i kafenjtë nga furrat e bukës.

Djersa ua err anët dhe vesa ua ngriu cipën

Taksive të stërmëdha amerikane parkuar anë rruge.

Në rrugicat e errëta, të asfaltuara, shenjuar nga fasha drite,

Bazaltet me fytyrat e mbuluara janë prekur nga ajo fraza e Trahernit:

“Gruri qe drith lindor e i pavdekshëm”,

edhe kallamishtet e Koranit. Me tërë verën për t’u djegur,

një puhi u shtrua teposhtë kah moli dhe fillon deti.

                             XII

Këtu gjërat janë qetësisht amerikane –

Ai gardh zinxhirësh përndan buçimat e munguara

Të gjiut prej fushës së bejsbollit, hallkat e tij

Mërmërijnë fjalën arbitër në vend të fjalës mbretëri;

Drita gri, e metaltë aty ku një pelikan herak

Rropatet me motorin e vet të fikur, mbi zjarrin e trëndafiltë

Të detit me syprinë njëlloj të ftohtë si në Maine.

Drita ngroh anët e zbardhëta të etura të një Kesanasi

Që pushon në aerodromin ndën kodrat pikëlore

Të Shën Thomait. Barakat, hangari i gjindshëm, i zbërdhulët,

Janë si ato të kohës së Pushtimit në luftën e fundit.

Nata la një shtjellë aromash nën palma,

Tanimë vilat i kanë lëshuar plazhet ku shëtitin vendasit,

Emigrantët ilegalë ardhur prej ishujve të pafat

Që edhe polipit më të vockël ia kanë zili të drejtë për punë.

Këtu gaforret shpinë-qulle dhe molusqet mbeten qytetarë,

Gjethet tundin green – kartat. Buldozerët shkrofëtijnë

Dhe gogësijnë përtej një kodre, por të gjithë e dimë që pluhuri

Është industrial, ndaj mbetet të vuhet. Shpejt –

Rrudhat e detit bëhen fletë zinku thirrur nën

Armë prej acetilenit të pazhbëshëm të diellit. Ky shi

imcak që zuri tanimë quhet shi amerikan,

Tek qep yjet në rërë. Rruazat e mia të gjakut

Ndrrojnë po kaq vrik. Më tremb ajo që i zileps emigrantët,:

Ato shenja të shndritshme që bëjnë – flamuri mbi zyrën e postës –

Cilësia e ndotjes, nënshtrimi, më shkasin e ndërrojnë ndën shputa.

                                      XV

Maman, edhe rrymën e ndjej kur afron që përtej

Qyshkur dita e ka kaptuar kulmin e vet, por shoh

Që teksa një pulëbardhë feksit mbi det, barqthi i saj

Mban ende të blertën dhe unë premtoj ta përdor atë më vonë.

Përfytyrimi nuk mund të shkojë më tej nga horizonti,

Mandej kthen pas. Buzë ujërave ai

Rikthen të pastër gjërat e ndotura që, si hedhat,

Deti i ka lëbardhur, dlirur. Pamje dëshpëruese.

Shtëpi të tundshme bojërozë e bojëqiell në Virgjine

Mes rryma ere. Emri im u ndes

Në atë mollë Adami të fytit të tezes sime të madhe.

Një oborr, një burrë i vjetër hezmer, me mustaqe

Si të një gjenerali, një djalë që vizaton gjethe të yndyrta lastari

Në detajet më të holla, dëshërohet të jetë një tjetër Dürer.

I kam çmuar këto gjëra shumë më shumë se koherenca

Ndërsa e njëjta rrymë për ne, Mamon, afron edhe më –

Fletët e hardhisë i varin medalje një gardhi të vjetër telash

Dhe, në oborrin me prenka hijesh, një burrë plak si kolonel

Ndën gjyle të blerta topi të një druri kalabashi.

                                     XVIII

Në tetëdhjetën tjetër, njëqind vera shkuan

Si drita e parajsës shtëpiake, ideja e hedonistit

Për parajsën qe bufeja e kuzhinës franceze,

Mollët dhe broket e argjilta prej Kopshtit të Impresionistëve;

Arti qe une trancke de vie, djathë a bukë e bërë në shtëpi,

Drita, sipas tyre, qe më e mira që u ofroi koha.

Syri qe e vetmja e vërtetë dhe çfarëdo tërthoresh

Retina shuhej kur afronte nata; thellësia e nature morte

Qe që vetë vdekja është veç një tjetër syprinë

Si kanavaca, qyshkur piktura s’mund dot të shterrë mendimin.

Njëqind vera shkuan, me firzamonikën plot pala,

Mbrëmje varkash, këmisha mbufatet, rrokjet në bardh’ e zink mbi ujë,

Vajza faqe-ndezura që s’mundën ti përjetësonin trëndafilat e tyre.

Pastaj ushtarë të mbështjellë si tuba të tharrë

U mblodhën mbi Some dhe Verdur. Dhe të vdekurit

Më pak realë se vesa e shkrumbur e krizantemave,

E kërmezta identike për natyrë të qetë dhe për masakrën

e rinisë. Ata kishin të drejtë – çdo gjë bëhet

ideja e vetvetes për piktorin me kavaletin hedhur supeve.

                                     XXV

Dielli ma ktheu këtë fytyrë në terra-kotë.

E mbarta atë përvëlimë nga furra e tij nëpër gjithë shtëpinë,

Por ia pëlqej vijat kaq të shumta si rruvijat në ujrat blu.

Gnatët bëjnë vrimëza qark nja kaktusi dhëmbë-shtizë,

Një furr ia ka spërdredhur thikat leandrës,

Dhe një degë shkurreje errësohet me karaktere të vrazhda.

Një shtëpi guri mban hapat. Veranda e saj e bardhë verbon.

Unë po ju them një premtim që ma solli vala:

Ti do shohësh Helenën e tejpashme të kalojë si flakë

Kandili në dritë të diellit, e papeshë si tymi që ndot

Rërën e pahije. Pëllëmbët më janë bërë plagë prej

Spangos së zanatit që e kam ndukur për plot dyzetë vjet.

Jonia ime është aroma e barit të shkrumbur, doreza e djegur

E një cisterne në gusht i piskat ishujve zemërakë;

Përmes mesditës së shushatur, kur është akoma zheg për të menduar,

E kur muza e këtij oqeani sprapsur ende pyet për një emër,

Dhe prej kripës, dhomës së errët, vija e nderë e horizontit

Nuk rrok kurrgjë, unë rri pres. Dërsin karrikja. Letra gërvisht dyshemenë.

Një hardhucë shalltis në mur. Deti ndrit si zink.

Mandej, në dritën e derës: nuk është Niki që ka humbur sandalet,

Por një çupë fshin rërën prej shputave, njëra dorë në kornizë.

                                XXXIII

Ato rrudha mbi ballë në mish ngjyrë rëre

Qenë hequr prej kilëve që binin dhe vjega korbi

Që shtypnin asteriske ndanë të pavarrosurve

I kujtuan atij se sa e sa të tjerë ndanë zhavorreve

Të Skamandrit ranë e prisnin fatin e tyre të dytë.

Kush tjetër do mund të nxirrte atë shpatë të tij

Prej rrjetës së lëmashkëve dhe çekanit në mburojën

E gjuhës, gjer kur plaga dhe fjala e përpuqën?

Një luftë e tërë u luftua përkundër shkasit të saj.

Natën që shkoi, komandatët grekë e trojanë

Brofën më këmbë si qentë kur hija e tij erëmuese

Hovej koti qark tendave tyre. Tash, në ag,

Të vdekurit nis kolliten, çdo dorë si gaforre

Gjakon për heshtën e vet, dhe e mbërthen atë si penë.

Një timonier mbytet në pllangë boje, një burrë plak

Sheh një ishull rrafsh me pisha ku morri plagët.

Duke hyrë në fjalorin derë-madh, ai gjeti fjalinë

Që dje i dha fund luftës; pulsi i tij vë në punë çekanin

E kohës hekzametike, V-në e çdo blane të shkitshme,

Shtuar prej Kënetikatit, si çelsat e pianos

Pa farë tingulli, teksa i përgjëruari, duk’u avitur zhavorreve,

Reciton në anglishten amerikane: “Arma virumque cano…”

                                       XXXV

Baltë. Plisa. Thundra gjerbëse e gishtave të shiut.

Ndajherë shtjellat e shiut hepuan si velat

E anijeve me turinj dragojsh që nguceshin kah Avalani

Dhe mjegulla. Duke shkuar për orë të tëra përgjatë

Kreshtave qesharake të Uellsit, ne mbartëm figurën

E Bujkut të Longlandit, në xhamin prej fara shiu,

Që i binte pas qeres me ato thembrat e tij gjatoshe,

Ndërsa pellgjet buzëçara pikonin prej barit anërruge.

Dikur, në atë pëlhurë shiu të rralluar, një hije e shuar, mbuluar argjilë,

U hov në bosht të vet dhe disqet rrotullues të fushave

Me ato vargjet e tyre të lesuara, kënduan për freskinë e humbur.

Nisën fshatrat. Ne patëm përshkuar tërthor Anglisë –

Fushat, jo emrat, qenë njëlloj. Gjetëm një kafene,

Me frona lëkurëkuq. Përjashta, një diell i kujdesshëm

Po mblidhte ngadalë fashot prej gjërave.

Dielli ndriti si shenjë, bota qe e re

Ndërsa muranat, bedena kodrash, mbretër të gurtë,

Qenë futur në mill të gjumit, po ç’më bëri të mendoja

Që plandosja e kalorësit në një kuzhinë të përmbytur

Qe shpronësimi im? Mund ta ndjej, prej pulpe

E gjer brezit të rënë, venat e mia që dhembin në një nyje.

Mjegull në dritare. E fshiva dhe vështrova jashtë

Mbi helmetat e makinave të qullura në atë truall të rrethuar.

                                       XLI

Kampet e mbrojnë largësinë – gështenjishta dhe tymi

Gri i mbështjellin si tela me gjemba. Fitorja tek faji vazhdon.

Pëllumba të kafenjtë si pata, ketrat mbledhin lende si patiqe,

Dhe myshku, i pazë si tymi, mumos trupat e shkapërderdhur

Si zjarr shkarpash braktisur. Pellgjishtave të kthjella,

Trofta e majme ngjitet të joshë flluska për unlautse.

Dyzetë vjetë shkuan në ishullin tim të fëmijërisë,

Dhe ndjeva se dhuntia e poezisë më bëri një prej të zgjedhurve,

Që tërë përvoja qe krah shkarpash për zjarrin e Muzës.

Tash e shoh atë në vjeshtë mbi ato degë pishash ku rri,

Bohçja kafe – ideali i tyre, në pjatë të arta dhe lederhasen,

Gjaku pikues i lulëkuqeve shpërhapet mbi fanellën e saj të bardhë,

Shpirti i vjeshtës tek çdo Hans dhe Fritz

Habia e të cilëve gërmon fushën e hamullorëve ku krokamat

E tymta të sorrave qenë thuaj njerëzore. Ngutin e tyre ata

Ia veshin kurorës së saj prej xhufka misri, iriseve prej lule drithi,

Shoshitësit të bykut në sytë e të cilit svastikat feksin

Mes drithërash skeletikë. Por a e dija se

Fierishtat e ishullit tim qenë lesa, se rëra e tij qe hiri

I kampeve të largët, do ma kishin thyer penën

Pse pastoralet e këtij shekulli qenë shkruar

Prej tymtarëve të Daçaut, Aushvicit, Sashanhauzenit.

                                           L

Ua dhashë dikur vajzave të mi, veçmas, dy guralecë

Që qenë shkulur prej nënujorëve a shitur në breg, nuk e kujtoj.

Ato tani i vënë si ndarës faqesh a pengesë për derën, por

Qiellzat e tyre të njoma, të rozta janë këndime të heshtura engjëjsh.

Dikur, nëntëmbëdhjetë vjeçar shkrova poezinë

e quajtur “Qimiter i verdhë”, në moshën e Lizës. Sot jam pesëdhjetë e tre.

Këto poema të nxjerra nuk lidhen me ndofarë traditash

Si një murishtë e myshkur, secila bie poshtë si guri

Në taban deti zë vend, por ti lëmë ato, po kanë fat,

Të prehen atje ku gurët rrinë thellësive, në kujtesë të detit.

Le të mbesin ato në ujra, si ati im që punonte me bojra uji,

Që i përshkuan veprën. Ai u bë një prej hijeve të veta,

Hepuar e larmuar në dritën e verës.

Emri i tij qe Worvick Walcott. Unë ndonjëherë besoj

Se ati i tij, me bekim dashurie apo hidhërimi,

E quajti të atillë për hir të Warvickshire-it. Ironitë

Po ndrojnë vend. Tanimë, kur e rishkruaj një varg,

Apo shkaravis mbi letrën e përtharë gjethe hakasi,

Qe ai që i qëlloi tamam, duart e vajzave të m’i shkojnë në mua.

Stridhet zhvendosen mbi taban të detit. Zakon

M’u bë ta lëvizja varrin e babait prej varrezave të zymta anglikane

Në Kastrie ku mund ta dua njëheri

Detin dhe mungesën e tij. Rinia është më e fortë nga fiksioni.

                                         LIV

Deti i Verës, rrugë përvëlake, rrëshira, barëra, këto kasolle që më lindën,

Bari i dendur e i mprehtë ndrin buzë rruge, skaj i artit;

Molat e drurit brejnë në drunë e shenjtë,

Kurrgjë nuk mund t’i shkulë dot ato që andej, ato janë në gjak;

Golët e tyre rozë prej kerubinësh këndojnë shkencën e ngadaltë

të vdekjes – tërë brezat, tek do vesh, një krah si garzë

Sipër tek Rezervati i Pyllit, përpara se degët të bien mbi det,

Poshtë përmes kanatave shkitës, shkelur nga bari, mendova “pishat”,

Qoftë edhe halorë të tjerë. Mendova, atyre u duhet ta vuajnë

Këtë përvëlimë tropikale me atë idenë fëmijënore truve të Rusisë.

Pastaj papritur, prej trungjeve tyre të kalbur, largohen shenjat

E besimit që tradhtova, apo besimin që më tradhtoi –

Fluturat e verdha hoven mbi rrugën për Valencia

Duke belbëruar “po” për ringjalljen; “po, gjegja jonë është po”,

Nunc Dimmitis tunikë-artë i korit të tyre të sigurt.

Ku është libri i himneve të birit tim, poemat u strukën te gjeth i artë,

Qielli që e nderova pa besuar në të,

Tek Fjala në atë mërzinë e vet kthen kah poezia?

Ah, bukë e jetës, e vetmja dashuri që lihet!

Ah, Josif, edhe pse s’ka burrë që vdes në dhè të vet,

Bar hollak mirësie do të dalë nga zemra e tij.

Përktheu nga origjinali: Gentian Çoçoli