Martin Camaj
Në ciklin e pabotuar në shqip, Martin Camaj, me gjuhën më të ashpër dhe dëshpërues për fatin e poetit. Simbolika e diktaturës që lexohet në poezitë e mëposhtme japin kontrastet ashtu si edhe në kontekstin e titullit. Në kapitullin “Të pabotueme”, botuar për herë të parë në “Me pendlat e korbit të bardhë”, Wieser Verlag, Klagenfurt, 1999, përkthyes e botues Hans-Joachim Lanksch, këto poezi përfshihen bashkë me “Nji fyell ndër male”, “Kanga e vërrinit” si dhe dorëshkrime e variante, 2012
Shkushullim
Kush iu kujtue territ
Që bie në luginë mbas fikjes së yjeve
Para agimit?
Shkatrruesi i vetes, nji krip –bardhë
E gjeti se koha e mungët
mes dritave
i hyn në palcë gurit
dhe ashtit njerëzor.
Terrin mes dy dritave
s’e duron ylli që shkoqet,
as njeriu.
Skulpturë me sy krype
Mjekër –pakrehun plak
dhe i shkujdesun me qafë të vjedhun
atleti
shikon përmes dy kokrra krype
në largësi
dhe hana as dielli s’u ndalën
nji timtë, dy tri mijë vjet,
në shtegun e prendimit
me i ndritë.
Fije mëndafshi
Fije mëndafshi n’ajër nxe
Nga dielli i mbasditës
Ndalen e rrijnë pezull
mandej ulen e lodrojnë
ndër veti mashkull e femën
nëpër sende që ndryshe
nuk bien askurr në sy
Në muzg kur ulet era
Pushojnë fjollza fjollza
Bardh, mbi thepa drizash
Krahas me lule.
Djega e vjeshtës së dytë
Në lulimin e mbramë
drandofillja ndrroi bulzën
prej saj zbërthyen fletë vezake
Njomza në vjeshtë, e shkurtë,
rrezja e fikun në sy të ligshtë
nuk ishin sendegja të trishta!
Djega lashtë, egoiste,
vesë mengjesi ndër gjethe t’zverdhuna
shkrihej me dyllin e tretun
dhe ulej ndër rranjë
Vrasja e poetit
Liria e fshehun ndër vargje
të poezisë
nuk ishte vetëm:
para tyne rrinin galuc roje
shpend mishngranës
me fytyrë njerëzore.
E ti ishe për ta nji bletë
tue u rropatë ka drita në qelq
andej kufijve të botës
njerëzore
Çdo hymje n’ishull u mbyll
spitali dyer hekuri u mbyll
e çmendorja për qen, pranë
Përmbas horizontit-heshtimi,
mes flokësh kaçurrela resh
zbardhen sy qeni
në suazën e veshëve lopata.
Banorët e ishullit enden
Shkushullueshëm
nëpër ishull sa nji qeth buke
në hartë
para qenit të sëmunë,
enden me vargoj qeni në dorë
dhe era u vjen djersë qeni.
Dy poezi nga François Villon në përkthimin e Romeo Çollakut (di se ç’verë do pi sa shoh fuçinë)
FRANÇOIS VILLON (1431-1463)
Letër miqve
Mëshirë, mëshirë për mua, Fransuanë,
dëftoni, o vëllezër, shokë besnikë,
ditët i shkoj i mbyllur në hapsanë
e jo në ekskursione dhe piknikë,
në këtë gropë më zbritën me çikrikë,
ndaj kush nga ju pret paret me gërshërë,
shpejtoni, kush vërtet është zemërgjërë,
fëmijë, vashëz, plak apo djalosh,
aktorë, valltarë e dijetarë, të tërë,
do ta lini Vijonë këtu përposh?
Dhe ju, psaltë që dot s’ia dilni mbanë
detyrës me ata zëra aq komikë,
dhe ju, rrugaçë të grindur me paranë,
dhe ju, o muzikantë me harmonikë,
mos vononi, se vajti dëm kam frikë.
Dhe ju, poetë që, botën kur të lërë,
do t’ia qëndisni vjershat me gjilpërë,
një copë herë pasi e zvarritën osh,
e hodhën, po ju them, mu në një vërë,
do ta lini Vijonë këtu përposh?
Ngutuni ta shikoni fukaranë,
ju, njerëz të mëshirshëm dhe fisnikë,
që mbretëreshat lindur nuk ju kanë,
por jeni bij të Zotit, edhe pikë!
Nuk po i sillen mirë as dhe njëçikë,
masella mos më keq i është shpërbërë,
ngaqë s’i japin bukë, por tërshërë
dhe, që të mos qëndrojë me barkun bosh,
pi vetëm ujë të ndenjur, të pëgërë,
do ta lini Vijonë këtu përposh?
Princa të lartë, përvishni ato llërë
dhe bëni gjithë sa keni për të bërë,
lidhur në litar hidhmëni një kosh,
se edhe derrat rendin sërë-sërë
ndonjë derr hungërimën po të zërë,
do ta lini Vijonë këtu përposh?
Balada e imtësive të përditshme
Di mizën ta shquaj në një gotë,
di prej petkut të vlerësoj njerinë,
di kur pritet diell e kur shqotë,
di nga ngjyra e mollës ëmbëlsinë,
di ata që dinë, ata që s’dinë,
di se kush punon, kush sodit retë,
di se ç’veshtull duhet për pusinë,
di çdo gjë, nuk di se kush jam vetë.
Di priftin ta njoh nën redingotë,
di murgeshën dhe nën pelerinë,
di të veçoj skllevër nga despotë,
di të vërej mes gjërash ngjashmërinë,
di se ç’shtron gjithkush në tavolinë,
di ta çmoj nga jaka çdo xhaketë,
di se ç’verë do pi sa shoh fuçinë,
di çdo gjë, nuk di se kush jam vetë.
Di që Romës asnjë vend në botë,
di që dot s’i qaset për fuqinë,
di se ç’është e mundur, ç’është e kotë,
di të dalloj Evën nga Marinë,
di deri sa mban një kalë në shpinë,
di cila është grerëz, cila bletë,
di të shkoqis zhgjëndrrën nga shajninë,
di çdo gjë, nuk di se kush jam vetë.
Princ, s’e kam të pakët diturinë,
di sesa peshon gjithçka në jetë,
di gjer dhe të vdekjes babëzinë,
di çdo gjë, nuk di se kush jam vetë.
