Zef Zorba
“E di se punimet e këtij libri kanë mjaft errësi e që vazhdojnë të jenë të tilla edhe pas leximit të vëmendshëm…” Midis subkoshiencës dhe horizontit të hapur prej dritës së mendimit poetik, Zef Zorba na ka lënë të vetmin vëllim poetik, “Buzë të ngrira në gaz”, të shkruar në fshehtësi në diktaturë dhe pa botimin dhe ribotimin pas saj
Kur mbetesha vetëm me ty
(Dimër, 1946)
Kur mbetesha vetem me ty,
o zemra ime,
netësh të mbarsura me stuhi,
mërgime kujtesash në atë dhomën e gjatë
pa dritë
Anë-mbanë ndërtesa golle se ç’kumbonte
sajimesh
që një mbas një
ndeheshin palë e palë
mbi mua, kapitur gjumi në shpinë
me më ba dëshirash një trupore pjalmi
mortore
Tjera blerime
– Terezës –
Si lule dyelli gjethet,
veshur me vapë e t’zberë
e nuk lëviznin…
e merrnin frymë me zor…
e… oh…
S’andejmi
ku paskeshin ngelur kujtesë brymore
zgjohen flauri
tjera blerime,
rinore.
(A të kujtohet? Atë verë
burimet heshtja na i trazonte.
këndoja vijat e fatit
në dorën tënde flakë.
Endeshim rrugësh të çuditshme,
pa folë.
Pastaj n’teatër: një Gjido
i larë në djersë
përpëlitej i falisur.
Ti shkuleshe n’gaz me të madhe,
por në sy të vetëtinte
stuhia e Shtatorit…
A të kujtohet?)
Hej, zemërplasura!
Shuhet me rrahje të rralla, të mekura
kënga kujtuese e kombonëve e
mbyllet me gaz qesti të vajzave
mbetë zemërplasura
Sepse nuk ka kuptim me vdekë
qind herë në ditë
Shpejto, pranverë…
Shpejto, pranverë!
Kjo shpresa qenkish tharm që shpirtin bren
më keq se urithi dhenë,
gjersa edhe vegimet
në vaje dirgjen,
sikur kjo borë
që shkrin në currila pa bojë.
Shpejto, pranverë…
Kjo shpresa qenkish tharm që shpirtin bren
më keq se urithi dhenë.
(Hej, dreq!
këto dokrra e përralla,
gjithë këto andralla,
hej, rafshin zhyt-e-mbyt
në pus të pafund:
do t’jemi të lumë, të lume
bum!
Të lumë, të lumë
-bum, bum!)
Shpejto veç ti, pranverë!…
Tema e violës
(Ne, djemtë e vajzat e një mature)
Mbasditesh të tuguara,
e ndrojtur, një kitarë
një himn
kërkonte
ndër basa – një piskamë –
hije për ty që rrugësh tona bije
e zgjoje shqetësime
që dukeshin të pakapërcyeshme.
Në bebe të syrit të valavitej
petali i nje vjollce.
Por djemtë
shkapërderdhës
mes të rrugës përflakin kohë
– zafira
që kurrë më s’përtërihen.
E kush s’i gien më dot
e aq më pak qyqari maturant,
me kryet thelluar ndër shpatulla,
ai që asnjëherë s’i pati prekë me dorë.
Prej ballit flakurime
shituese t’vezullonin.
Vajzat pa mëshirë i çarsnin borzilokët;
mbi viza ferr-o-parrizesh litari
ajrin hukatte e pluhurin
e ato, syrreshkura, hynin n’elips
e dilnin të përzhitura.
Flokëve t’u vinte era myshk
me të përqethë.
Një gozhdë
Një gozhdë e ngulur thik në mur, një gozhdë
e ngulur thik në mur, një gozhdë e ngulur…
Një gozhdë e futur thellë në mur, një gozhdë
e futur thellë në mur, një gozhdë e futur.
Një gozhdë e mbetur thatë në mur, një gozhdë
e mbetur thatë në mur, një gozhdë e mbetur.
e ngulur thik…
e futur thellë ….
e mbetur thatë….
Raki e lirika
– Baladë –
O ndoshta angushtia, o veç nevoja
për hapësi më të madhe se dhomat,
të Djelash mbasdite na shpie në rrugë…
…e rruga qenkesh plym me njerëz që enden
poshtë e përpjetë, e njëri tjetrin shohin
shtrembër, pa fek ndër sy (sikur këqyren
statujat prej porcelani me kukullat
n’vitrinat e Mapos, në prak të Vitit tëRi)
Por ne vrojtimin tresim lart
ku rrezet e perëndimit përhudhen
akrobatike çati më çati;
rreze ato, të vetmet që ne kapim
pa cingërime t’ashpëra – frekuencat
tona mbi artin, estetikën, fjalën
e zorshme. E bota edhe mund të qeshet
për ne, kur shetitorja ka kaq femra
të bukura, me veshje prej najloni,
ku ijet valë-e-valë e ritmikisht
i përkundin; kur shihen asi burrash
të rëndë e me kostume gri të hapët
që të përshëndesin me ulje qepallash
(por që ka vlerë sa një shpërblim vjetor!)
Fytyra të përditshme… O ndonjë
turist që hulumton për ekzotikë
Arrën e Madhe, Tepen, Bezistanin
o skelën e liqenit me pulbardhat,
e që me një teleobjektiv njëqind
centimetrash, prej kulmit të Turizmit,
jep e merr të fotografojë së largu
Shpellën e Korbit në Cukal, o majën
e Veleçikut.
“Eh,po…”-ia bëre ti
e më nuk fole, pse për tjera fjalë
nuk paskërka nevojë as ironia.
Por s’u durova unë: “E pse nuk dalim
prej këtij vorbulli? Në qoshen e terraces
së Kafes, te parmaku, qenka bosh
një tavolinë.”- Dakord – ma miratove
ti… dhe ndenjëm.
Dikur erdh kamerierja
me gryksen blu, ku hëna dhe neoni
sajonin farfuritje të argjendta;
por pa gaz në buzë (e madje kujtova
mos, automat, ekspresi po na qasej;
a më kupton? Ekspresi vezëllues
që t’i lbyrë sytë, e mbrapa çfryn e qan.)
Nejse… Mbi tavolinën brune tonë
vendosi katër gota me raki…
Ti je i përmbajtur, unë aspak: bërtita:
“Duam dy raki, jo katër! dy raki…
e dy lirika…! – “Çfarë?!…” – shkrepi rrufe
e ra mes sheshit sa një obelisk,
pika çuditëse e saj… E trimijë
zemra shtanguan në vend, e dyfish sy
terrin zhbiruan përmbi çatitë, kush pati
dorën në xhep, te goja shpejt e çoi
një britmë për me ndalue. Më në fund,
me zë si gramafon, përsipër grykses
laraska çakarriti: “S’kemi.”
“Desha
me grusht t’i bija tavolinës (gotat
me pije do t’i kish përflakur në erë
siprina prej plastmasi) por ma ndale
doren ti, e mirë e bëre: “Nuk prish pune-
i the e sorra shkoi. Pastaj buzëqeshur
më fole si nën zë: “Mbase lirikat
janë brenda në raki…” Unë zura kryet
me grushta: si të mos kish ndodhur gjë
vozitja xixëlluese stërkeqej
(dhe e quejtkan “gjallëri”) e po harbonte
sërishmi nëpër bulevard, njësoj
me ankth, me po atë ëndërr që s’ia thonë
as vetes: frikë e mërtisur me qeshje
stereotipe manikinash parafine,
me xhupa blu, me organtina,
si ficka verdh… e sy pa kokërdhokë…
(Sikur asi Shtatori, kur karvanet
tona të mjerësh, përmes tyre i zvarritnin
e ata bënin kinse s’po na shihnin.
Pak kush na ndoqi – ndoshta s’u kuptuam
por sidoqoftë, u ftohëm që ngahera…)
Ti more një raki në dorë e unë
një tjetër. Në dy gotat mbi tavolinë
notonte nga një yll i bardhë, e dridhej,
e vezullonte….
Nuk e çuam rakinë,
por ulëm gotat: yjet u bënë katër.
“Ah, – thirra i shpërbërë – ah, si nuk vjen
sërish kamarierja, të na sillte
dhe njëqind gota tjera me raki.
ta mbushnim tavolinën plot me yje!…”
Ti prap ma miratove, por: “Ç’t’i bëjsh…”
the, dhe e përcolle fialën me nënqeshje.
Mbetem si dy qyqarë…
E kush e di
gjer kur kryevarë do të kishim ngelë
të mos na qasej papritur ai çifti
i huaj, i atyre që fotografonin
majat. Na erdhën pranë e po na lutnin:
“Can we join you in your table?”
Dhe u ulën
në dy karriget bosh. “Amerikanë?”-
ti ju drejtove.” No, nein, non, njet, no…”
shpejt u përgjigjën.
Ishte ajo si plazem.
Në flokët e lëshuar, si penda e korbit,
notonin marramendas blutë e Jonit,
e u vinte era mollë e manaferrë…
Faqet me duar mërtiste, por shkëlqenin
porsi fildish pas gishtash; e dy sytë
– dy buçila që shkëlqejnë mes borës, dy
ekrane stereoskopike ku shfaqen
me ankime saksofoni e tokë e qiell. –
“Shiko – më the – se ku i paska gjetur
lulet e jargavanit, edhe pse
tash në Korrik s’ka lule jargavani;
si në frymëmarrje i ndihet qartë dihatja
e ndeshjes në stadium, o një përqethje
vajzash që zgjat veç një të qindtë sekondi.”
Kish bluzën bojë orizi e gjithandej
me guaska, verdh e blu e manushaqe.
Ai vinte i hollë e i gjatë, madje më i gjatë
se çdo shejtnor i El Grecos. Pa ndërprerje
thithte llullën e tymi ia mbështillte
kokën për rreth, si brenda një aureole
të bërë me pluhur “spray” varaku t’imtë
që sytë ia mbushnin me shkëndija, e fjalën
ia tingëllonte si në ani kozmike,
qofshin për lutje, o për një gjemb mersine,
e për pajtim të foshnjës kur kjason,
o kur për valën flet që rërën lmon
me ëmbëlsi.
(Fragment)
