Komisioni Europian, në raportin e vitit 2018 për Shqipërinë, që shoqëron komunikimin për politikën e zgjerimit të Bashkimit Europian i ka kushtuar një hapësirë të rëndësishme kapitujve për zhvillimin ekonomik dhe konkurrueshmërinë e vendit.
Raporti thekson se Shqipëria ka bërë disa përparime dhe është e përgatitur mesatarisht në zhvillimin e një ekonomie tregu funksionale. Raporti i borxhit publik ndaj PBB-së dhe deficiti i llogarisë korrente u zvogëluan. Rritja ekonomike u rrit më tej dhe papunësia është në ulje, por është ende e lartë.
Kreditë me probleme (NPL) në sektorin bankar janë zvogëluar, por kreditimi bankar ndaj bizneseve mbetet i ngadaltë. Reformat thelbësore për përmirësimin e mjedisit të biznesit kanë përparuar, por kërkojnë përpjekje të mëtejshme. Reforma gjithëpërfshirëse gjyqësore ka avancuar, por duhet të zbatohet plotësisht. Ligji i ri i falimentimit ka hyrë në fuqi dhe duhet të forcojë regjimin e falimentimit. Megjithatë, rregulloret relevante për biznes mbetën të komplikuaradhe mangësitë në sundimin e ligjit vazhduan të pengonin bizneset dhe të frenonin investimet.
Për të mbështetur rritjen afatgjatë, raporti thekson se Shqipëria duhet t’i kushtojë vëmendje të veçantë:
→ të vazhdojë konsolidimin fiskal për të përmbushur objektivin afatmesëm për reduktimin e borxhit publik dhe për të krijuar më shumë hapësirë ??për manovrim të politikës fiskale;
→ të forcojë më tej stabilitetin financiar duke vazhduar të promovojë zgjidhjen e NPL-ve dhe përdorimin e monedhës vendase;
→ të zvogëlojë ekonominë joformale, duke përfshirë punën e padeklaruar.
Përkundër legjislacionit të ri dhe masave të tjera, mjedisi i biznesit mbetet një pengesë për performancën e konkurrencës dhe të rritjes së Shqipërisë, thekson raporti.
Pengesat e tepërta rregullatore dhe procedurale përbëjnë një kufizim tjetër të rëndësishëm për biznesin. Qasja në financat formale, sidomos në fazën fillestare të një biznesi, mbetet një sfidë për firmat.
Mangësitë në sundimin e ligjit vazhdojnë të pengojnë mjedisin e biznesit, edhe pse reforma e drejtësisë ka përparuar. Përkundër masave të marra për të adresuar ekonominë joformale, ajo vlerësohet të përbëjnë të paktën një të tretën e PBB-së. Kjo po shkakton humbje nga të ardhurat nga taksat, mungesë të mbrojtjes së punës dhe konkurrencë të padrejtë midis firmave. Zbatimi joefektiv i kontratave, të drejtat e pasigurta të pronësisë dhe prevalenca e korrupsionit janë shqetësimet kryesore të shprehura në mënyrë të përsëritur nga bizneset. Përparimi në reformën gjyqësore duhet të përkthehet në një mjedis më të favorshëm biznesi. Qeverisja më e mirë, një sistem më i parashikueshëm i taksave, zbatimi i vazhdueshëm i rregullave dhe ofrimi më efikas i shërbimeve publike do të përmirësonte ndjeshëm mjedisin e biznesit, rekomandon raporti.
Aktiviteti më i fortë ekonomik ka përmirësuar kushtet e tregut të punës, por papunësia mbeti e lartë. Rritja ekonomike vazhdoi të krijojë vende të reja pune në vitin 2017, por me një ritëm më të ulët se në vitin paraprak. Në tre tremujorët e parë, punësimi në grupmoshat 15-64 vjeç u rrit me një ritëm relativisht modest prej 2.5% krahasuar me një vit më parë. Kjo ka lejuar që shkalla e papunësisë të bjerë në 14.3% nga 16.0% në periudhën korresponduese në vitin 2016. Shkalla e papunësisë së të rinjve (që mbulon grupmoshat 15-29 vjeçare) ra nga 29.2% në 26.3%. Përveç mospërputhjeve të konsiderueshme të aftësive, papunësia e lartë vazhdimisht pasqyron ngurtësinë në legjislacionin e tregut të punës dhe mungesën e stimujve për të punuar.
Raporti rekomandon që për të mbështetur rritjen afatgjatë, Shqipëria duhet t’i kushtojë vëmendje të veçantë:
→ të përmirësojë cilësinë e sistemit arsimor, duke përfshirë rritjen e kapacitetit;
→ të zhvillojë kapacitetin për tërheqjen e teknologjive, kërkimin, zhvillimin dhe inovacionin;
→ të rrisë investimet publike në infrastrukturë në mënyrë transparente dhe fiskalisht të përgjegjshme.
Ditën e djeshme, Komisioni Europian rekomandoi hapjen e negociatave me Shqipërinë, por vendimi final duhet të merret në mënyrë unanime nga të 28 anëtarët e BE-së në muajin qershor. /Monitor
