Në shkurt të 2015-ës tenori i shquar ka bërë një rrëfim të plotë për “Gazetën Shqiptare” ku do të tregonte për jetën e tij personale, vitet e diktaturës, muzikën e familjen. Ka folur për martesën e tij me Luiza Papën edhe ajo një artiste si dhe marrëdhënien e tij me djalin po artist, Pirro Çako dhe familjen Mula. Risillet ky rrëfim në ditën kur artisti i madh i skenës i mbylli sytë përgjithmonë.
Gaqo Çako dhe Luiza Papa janë njohur në kur ishin ende veçse adoleshentë. Studionin të dy, në Liceun Artistik. Më vonë, Çako u dërgua me studime më Moskë, dhe pas tij shkoi edhe Luiza Papa. Dy të rinjtë që deri atëkohë qenë miq, panë tek njëri-tjetri dashurinë. Më vonë, kur u kthyen prej andej, në një shtëpi të vogël në Rrugën e Durrësit, ata do të bënin një dasmë të thjështë dhe të bukur, ku u këndua ‘ditë e natë’, siç tregon artisti për “GSH”.
Sot, kur Gaqo Çako sapo ka kaluar të tetëdhjetat, flet me shumë dashuri edhe për gruan, edhe për të birin, madje ndihet krenar. Pranon edhe se e shoqja, edhe ajo një artiste, diku-diku ka sakrifikuar veten për të. “Ajo ka sakrifikuar veten e saj, se ka qenë artiste e mirë, por më është kushtuar. Se kur janë dy artistë… Dy gjela në një pleh nuk këndojnë kurrë”,-pohon Çako, ndërsa kthen herë pas herë një kafe në gjysmë filxhani, diku pranë Ushtarit të Panjohur në Tiranë. Me sytë nga opera, Çako kujton se ajo ishte artiste shumë e mirë, por daja i saj qe internuar dhe kjo pat ndikuar për keq në karrierën e Papës.
Mandej, Çako ndalet edhe te marrëdhënia me të birin, këngëtarin e njohur Pirro Çako, dhe nipin e tij, Antonion, i cili studion jashtë, por pushimet e verës i kalon në Shqipëri. E teksa flet për nipin, ndalemi edhe tek miqësia e tij më familjen Mula. Ndonëse dikur ata ishin kolegë dhe krushq (prej martesës së Pirro Çakos me Inva Mulën), sot si gjyshër të të njëjtit nip, ruajnë ende respekt për njëri-tjetrin, ndaj Çako flet më dashamirësi për familjen Mula.
Artistët që duhet të jenë pararojë e popullit, në rastin tuaj nuk iu është lejuar të jetë para popullit. Si elitë domethënë, i takonte të kishte tjetër rol. Megjithatë, për të kaluar tek familja, si e njohët bashkëshorten tuaj?
Ah. Ne kemi qenë shokë klase në liceun artistik këtu. Kishim miqësi e shoqëri, shumë shoqëri. Shoqëria atëherë ishte shumë e fortë. Kisha simpati që atëherë, por si të vegjël që ishim, e akoma pa krijuar profilin e të qenit njerëz për të dalë në jetë, mbaruam liceun si shokë dhe pastaj shkuam në Rusi, unë para, ajo pas. Atje ia shfaqëm dashurinë njëri-tjetrit.
Ju jeni dashuruar në Moskë?
Unë e kam dashur që përpara, por atje e shprehëm atë që ndjenim. Ime shoqe, Luiza Papa, ishte artiste shumë e mirë, ka pasur shumë role në teatër.
Por, shkëlqimi juaj, a e ka errësuar pak atë?
Po të ishte mashkull po, por duke qenë se ishte femër jo. Ka pasur këngë të bukura, ka kënduar në opereta. Pati fatkeqësinë se vinte nga një familje ku dajën e kishin internuar dhe e kishin eklipsuar pak. Meqë ishte gruaja ime, kishte një lloj përkrahjeje. Sepse unë vija nga një shtresë jo e pasur.
Nuk ishit borgjez?
Jo vetëm që nuk isha borgjez, por familja ime në Korçë ka qenë qendra e luftës Nacionalçlirimtare. Hynin e dilnin partizanët. Nëna ime i ka pritur ata. Iu ndërpre pak aktiviteti sime shoqeje.
U martuat kur erdhët në Shqipëri, si ishte dasma?
U martuam, dasmë e thjeshtë dhe e bukur, nuk bëhej në lokale, por në oborr. Banoja te Rruga e Durrësit dhe aty u bë dasma. Kënduam gjithë natën e gjithë ditën.
Pse ju, dy artistë, keni vetëm një fëmijë?
Kam vetëm Pirron. Djalë i mrekullueshëm. S’më ka krijuar asnjë problem. Vjen përditë në shtëpinë time. Ka dëshirë të hajë ç’gatuan e ëma, kompozon, i bie pianos, rri përnatë. Nuk bëmë fëmijë tjetër, sepse nuk ishim në gjendje të mbanin një tjetër. Shkonim në turne në atë kohë dhe ishte e vështirë se shkonim në fshatra e qytete, ecnim në këmbë. “Duhej të na ikte mendjemadhësia, ne si artistë cilësorë” – thoshin këta (spiunët), jo ata (udhëheqësit), se ata (udhëheqësit) ishin borgjezë për vete. E ndërsa ata rrinin atje, i vunë njerëzit të gërshetoheshin.
Po me nipin (Antonin, djali i Pirros) si i keni marrëdhëniet?
Jashtëzakonisht të mira.
Ju ka ngjarë?
Po. Është në Londër për studime dhe telefonatat që bën sidomos i ati me të, flasin me orë të tëra. Ai ka filluar të shkruajë muzikë dhe muzikë të bukur.
Pra, nuk është një fëmijë i shkëputur nga familja?
Jo, jo, jo. Ai çdo vit rri tre muaj tek ne. Kemi një shtëpi të vogël në plazh.
Këndoni bashkë?
Po. Ka zë shumë të bukur.
Tenori apo baritoni?
Ende nuk e ka të pjekur. Nuk dihet, është tani mosha që formohet. Lukë Kaçaj kur ishte i ri, këndonte si tenor, më vonë u bë bariton. Ai e hëngri kot, për një fjalë goje.
Keni pasur peng për ndonjë rol që s’e keni bërë?
Artisti ka një peng gjithnjë. Unë, në kohën kur isha në kulm të karrierës, kur mund të këndoja, u ndërprenë veprat e huaja. Megjithatë, kam kënduar 30 role në teatër, të huaja dhe shqiptare.
Ç’vepër s’keni vënë dot?
Kemi vënë shumë. S’kemi vënë “Aidën”, po them, asnjë të Vagnerit. Nga italianët kemi vënë Verdin, Puçinin, Maskanjin. Unë “Traviatën” e kam kënduar më shumë se 280 herë, ka pasur shumë sukses në skenë.
Alfredon?
Po, Alfredon. Kam ndjerë shumë kënaqësi.
Si i mbani mend studimet italiane?
Erdha nga Rusia, fillova në TKOB dhe spikata. Kam qenë në Romë për specializim, në “Santa Secilia”. Pata bërë koncerte dhe kam kënduar dy opera të Ottorino Respighit dhe jam pritur mirë.
Si qe, të ishe në Romë në atë kohë, kur Shqipëria mbyllej?
S’kishte filluar revolucioni kulturor. Filloi më pas. Koncerti i parë pasi erdha nga Italia ishte një koncert kur më veshën më kostum kombëtar. U ndërprenë veprat e huaja.
Iu merrte malli për Romën e Moskën?
Ne lëviznim prej koncerteve. Kam shëtitur gjithë botën, ndaj nuk më merrte malli.
Vinin edhe udhëheqësit për të parë shfaqjet. A takoheshin me ju?
Na uronin vetëm.
Ju kritikonin?
Jo. Vetëm falenderime. Kur vinin ata shfaqjet merrnin tjetër ngjyrë, serioziteti ishte i madh. Kujdeseshin për teatrin.
Investohej në art më shumë se sot?
Po. Për artin kanë shpenzuar dhe janë bërë vepra të bukura. Teatri i Akademisë ka qenë më i mirë, qe bërë nga specialistë italianë. Ky tjetri, i Operës, se janë përzierë shumë stile. Nuk duhet të ishte salla ku është, po nga ana tjetër. Sepse kështu siç është, të dëmtohen kordat vokale dhe unë kam pasur probleme me kordat, sepse zëri s’të del natyrshëm, duhet ta shtysh.
Si janë marrëdhëniet tuaja me djalin tuaj, Pirro Çakon?
Jam i kënaqur që im bir ka ndjekur rrugën time dhe sot është një kompozitorët më të mirë, me këngë të bukura, djalë i mrekullueshëm, që nuk më ka sjellë asnjëherë asnjë shqetësim, përkundrazi më ka dhënë kënaqësi. Jam i kënaqur se vjen çdo ditë në shtëpi. Siç e dini ju, ka bërë këngë të bukura që i pëlqejnë spektatorit, artdashësit dhe krenohem për djalin tim. Ka qenë i mirë, i dashur dhe i respektueshëm. Jam krenar për tim bir dhe siç jam krenar për gruan time, që më ka përkrahur, pa përkrahjen e saj unë nuk do të isha këtu ku jam. Ajo ka sakrifikuar veten e saj se ka qenë artiste e mirë, por më është kushtuar. Se kur janë dy artistë… Dy gjela në një pleh nuk këndojnë kurrë.
Ndaj thamë se ju ia keni marrë shkëlqimin. Megjithatë, do doja t’ju pyesja se si janë sot raportet sot me familjen Mula?
Normale.
Miqësore?
Ne kemi qenë kolegë, kam kënduar shumë vite me Avninë, kam kënduar edhe operat e Avniut, dhe kam vënë si regjisor një opera të Avniut, me Ninën kam kënduar vazhdimisht gjithë ato role. Me Invën po ashtu kam kënduar këtu, pasi mbaroi shkollën, kemi interpretuar “Traviatën”, kam kënduar kur ishte në Paris, kemi bërë koncert të përbashkët, kam kënduar me të dhe i kam incizimet. Kemi pasur marrëdhënie shumë të mira.
Pavarësisht të gjithave?
Jo, po s’ka asgjë. Kjo është jeta, është ligji i jetës. S’ke ç’i bën. Nuk kemi asgjë. As e dënojmë, as na dënon. Kështu ndodhi. Dy gjëra që nuk piqen, nuk piqen. Jemi miq. Ata flasin me njëri-tjetrin. Telefonohen me njëri-tjetrin, rrisin djalin bashkërisht, djali rri këtu, një herë tek e ëma. Nuk kemi absolutisht asgjë.
Ju folët për Lukë Kaçaj, po kur u dënuan miq të tjerë tuajt, si Todi Lubonja për shembull, çfarë situate krijohej mes artistësh e intelektualësh?
Unë Lubonjën e kam pasur shumë mik. Ai vinte vazhdimisht në shfaqje kur ka qenë Sekretar i Përgjithshëm i Rinisë, e deshte shumë artin. Po flas për Todin pra, i cili ka qenë burrë i mrekullueshëm që më ka përkrahur shumë. I jam mirënjohës. Më erdhi jashtëzakonisht keq, sepse ishte një burrë i mrekullueshëm.
Këto gjëra i dinë ata që janë atje, mes tyre, se cilin duhet të heqim… Thonë që peshku i madh e ha të voglin.
A trembeshin artistët në raste të tilla?
Sigurisht, sigurisht. Na u qep goja, nuk flisnim fare. Rroftë ky e rroftë ai. Partia bëri këtë e partia bëri atë. Duhet ta thoshe.
Ndaj, sot duhet shpjeguar se përse thuhej ‘rroftë Partia’ dhe i këndohej kohës, sepse situata ishte e tillë?
E tillë ishte situata. Njerëzit e kishin brenda atë që ndjenin. Asnjë që e nxirrte nuk përfitonte asgjë. E dënuan kompozitorin Tonin Tërshana, sepse këndoi këngën “erdhi pranvera, po unë nuk e besova”. U tha, pranvera ishte Partia, nuk e besove që erdhi Partia ti? E futën në burg. Kënga ishte e bukur.
E me gjithë këto, ju nuk jeni penduar se nuk qëndruat në Moskë, apo në Romë më vonë?
Jo, jo, nuk më ka shkuar kurrë në mendje. Kurrë. Unë kam qenë gjithmonë i lumtur t’i këndoj vendit tim.
I ruani fotot e koncerteve?
Po. I ruaj. Sigurisht.
