Valdete Malaj, mjeke gastrohepatologe
Te gratë, të moshuarit dhe personat mbipeshë gurët në tëmth janë një nga patologjitë më të shpeshta. Nëse fshikëza e tëmthit nuk arrin të zbrazet siç duhet, krijohen kristale që dalëngadalë kthehen në gurë. Kjo do të thotë që në tëmth ka prani inflamacioni, duke krijuar atë që në gjuhën mjekësore quhet kolicistit.
Kolecistitin e kemi dy llojesh: akut dhe kronit. Infeksionet në tëmth vijnë si shkak i gurëve që përbëjnë edhe pjesën më të madhe të rasteve, rreth 80% si dhe një numër i vogël, rreth 20%, janë infeksione pa gurë.
Shkaqet
Kemi dy lloje gurësh që krijohen në tëmth: nga yndyrat e larta dhe gurë të thjeshtë. Për rastin e parë, një ndër shkaqet kryesore është kolesteroli i lartë. Kur yndyrnat janë në nivel të lartë, kemi fillimin e kristalizimit, krijimin e llumit e deri te gurët në tëmth.
Pra, është një proces i gjatë. Kemi një inbalancë mes kolesterolit dhe kripërave biliare/ pikërisht ky
është mekanizmi i formimit të gurëve nga kolesteroli. Pastaj, ka edhe gurë që nuk vijnë si shkak i kolesterolit të lartë, siç janë gurët e veshkave që krijohen në tëmth.
Faktorët e rrezikut
Faktorët që mund të rrisin rrezikun e formimit të gurëve të tëmthit përfshijnë:
-Të qenit femër
-Mosha mbi 40 vjeç
-Duke qenë mbipeshë
-Qëndrimi ulur për një kohë të gjatë
-Shtatzënia
-Dieta me: Yndyrnat e larta, kolesterol të lartë dhe fibra të ulëta
-Trashëgimia
-Diabeti
-Humbja e peshës shumë shpejt
-Marrja e barnave që përmbajnë estrogjen, të tilla si kontraceptivët oralë ose barnat e terapisë hormonale
-Duke pasur sëmundje të mëlçisë
Komplikimet e gurëve të tëmthit mund të përfshijnë:
Inflamacion i fshikëzës së tëmthit.
Inflamacioni i zhvilluar mund të kalojë në peritonit (çarje të kolicistës, pasi muret janë shumë të holla). Pra, përbërja e tëmthit të derdhet në bark, dhe kjo është një gjendje shumë e rëndë e pacientit.
Nëse nuk jepet ndihma e shpejtë kirurgjikale, pacienti mund edhe të humbë jetën. Fshikëza e tëmthit, në momentin e inflamacionit, duke qenë shumë afër me zorrën e hollë, bën të mundur që edhe ky organ tjetër i trupit të infektohet (krijohet fistul kanal, që derdh bilën në zorrë).
Është dhe një tjetër rast, që quhet septicemia dhe gjendja e shokut, të cilat çojnë në vdekje. Kjo ndodh kur inflamacioni është përhapur në gjithë organizmin ose në gjak dhe çon në gjendje shoku.
Një tjetër formë e rëndë është absesi i kolecistës, i cili është inflamacioni që krijon mbledhje të qelbit.
Simptomat
Shenja tipike është dhimbja poshtë brinjës, në zonën ku është lokalizuar mëlçia bashkë me fshikëzën e tëmthit. Kjo dhimbje vihet re gjatë frymëmarrjes dhe quhet ndryshe sindromi morfe. Në momentin kur mjeku prek pikërisht këtë zonë, pacienti ndien dhimbje. Kjo është shenjë tipike për të dalluar kolecistitin. Kjo vlen shumë, pasi në praktikën e përditshme, vëmë re pacientë të cilët edhe pse nuk kanë bërë ndonjëherë ekzaminim ekografie, trajtohen për probleme me stomakun.
Kjo, pasi shenjat, në pjesën më të madhe të rasteve paraqiten me sindromë dispeptik, që ngjan me çrregullimet e stomakut. Pra, me dhimbje epigrastrike, me nauze, temperaturë dhe ngatërrohet shpesh. Përgjithësisht, të gjithë pacientët që kanë dhimbje në bark, patjetër duhet të bëjnë ekografi.
Tashmë ajo është një ekzaminim rutinë. Gurët në tëmth formohen edhe për një kohë të shkurtër.
Përveç simptomave tipike, kolecistiti shkakton edhe rëndim të gjendjes së organizmit. Kolicistitin e kemi në tri grada: forma e lehtë, e mesme dhe e rëndë. Kjo ka rëndësi për ndjekjen e mëtejshme, mjekimin, hospitalimin dhe mbajtjen ambulatore.
Parandalimi:
Ju mund të zvogëloni rrezikun e gurëve të tëmthit nëse:
Humbni peshë, ngadalë. Nëse keni nevojë për të humbur peshë, bëjeni ngadalë. Humbja e shpejtë e peshës mund të rrisë rrezikun e gurëve të tëmthit.
Ruani një peshë normale- të shëndetshme. Mbipesha rrit rrezikun e gurëve të tëmthit. Duhet të mundoheni që të arrini një peshë të shëndetshme, duke zvogëluar numrin e kalorive që hani dhe duke rritur kohën e aktivitetit fizik që bëni. Pasi të keni arritur një peshë të shëndetshme, punoni për të mbajtur atë peshë duke vazhduar dietën tuaj të shëndetshme dhe aktivitetin fizik.
Përcaktimi i diagnozës
Fillimi i dhimbjes, menjëherë, pas një ushqyerje të rëndë, kryesisht me yndyrna apo edhe vezë janë tregues për praninë e gurëve në tëmth. Dhimbja që pasohet nga të vjella dhe një lehtësim që vihet re pas saj, është një tregues i rëndësishëm për gurët në tëmth. Ndryshe nga problemet e stomakut, në rastin konkret pacienti, pasi vjell lirohet nga dhimbja. Shenja e pranisë së gurëve në tëmth janë: goja e hidhur, fryrje e barkut, ethe, të dridhura, urinimin me ngjyrë të errët. Jo të gjithë pacientët kanë të gjitha këto shenja, por disa prej tyre nënkuptojnë këtë sëmundje.
Ekzaminimi
Është shumë e rëndësishme bërja e një ekoje, nëpërmjet së cilës përcaktohet lehtësisht një gur në tëmth nga ana e radiologut. Ka edhe polipe, për të cilat bëhet një diagnozë diferenciale, gjë që e arrin mjeku ekzaminues. Po aq të rëndësishme janë edhe analizat e
gjakut, pasi me praninë e inflamacionet leukocitet rezultojnë në një nivel të lartë.
Kur shkoni tek mjeku, për çfarë duhet të jeni të përgatitur:
Jini të vetëdijshëm për çdo kufizim paraprak. Në kohën që bëni takimin, sigurohuni që të pyesni nëse ka ndonjë gjë që duhet të bëni paraprakisht, siç është kufizimi i dietës suaj.
Shkruani çdo simptomë që po përjetoni, duke përfshirë çdo gjë që mund të duket e palidhur me arsyen për të cilën keni caktuar takimin.
Shkruani informacionet kyçe personale, duke përfshirë çdo stres të madh ose ndryshimet e fundit të jetës.
Bëni një listë të të gjitha barnave, vitaminave ose shtesave që po merrni.
Merrni një anëtar të familjes ose një mik. Ndonjëherë mund të jetë e vështirë të kuptuarit e të gjitha informacioneve të dhëna gjatë një takimi.
Koha me mjekun tuaj është e kufizuar, prandaj përgatitja e një liste pyetjesh do t’ju ndihmojë të bëni maksimumin. Disa pyetje themelore për të pyetur doktorin përfshijnë:
A janë gurët e tëmthit shkaku i mundshëm i dhimbjes së barkut?
A ka ndonjë shans që simptomat e mia të jenë për shkak të diçkaje tjetër përveç gurëve të tëmthit?
A ka ndonjë shans që gurët e tëmthit të shkojnë jashtë pa trajtim?
A kam nevojë për kirurgji të heqjes së fshikëzës së tëmthit?
Cilat janë rreziqet e operacionit?
Sa kohë duhet për të rimarrë veten nga kirurgjia e fshikëzës së tëmthit?
A ka mundësi të tjera trajtimi për gurët e tëmthit?
Çfarë duhet të prisni nga mjeku juaj:
Mjeku juaj mund të pyesë:
Kur filluat të përjetoni simptoma?
A janë simptomat tuaja të lidhura
me ushqimin?
A keni patur ndonjëherë ethe?
A keni simptoma të vazhdueshme apo herë pas here?
Sa të rënda janë simptomat tuaja?
Sa kohë zgjasin simptomat tuaja?
Dieta e rekomanduar pas kirurgjisë
Kur simptomat e gurëve të tëmthit janë të shpeshta, të përsëritura dhe veçanërisht shqetësuese, trajtimi tipik është operacioni për të hequr fshikëzën e tëmthit. Metoda më e shpeshtë dhe më e mirë e heqjes kirurgjikale të fshikëzës së tëmthit është kolecistektomia laparoskopike.
Pas heqjes së fshikëzës së tëmthit te disa njerëz në shumicën e rasteve, diarreja zgjat jo më shumë se disa javë deri në disa muaj. Nuk ka një dietë të veçantë që mund t’u rekomandohet pacientëve pas heqjes së fshikëzës së tëmthit, por ka disa gjëra që mund të konsiderohen.
Shmangni ushqimet me yndyrë të lartë, ushqimet e skuqura dhe të yndyrshme, salcat e yndyrshme për të paktën një javë pas operacionit. Në vend të kësaj, zgjidhni ushqime pa yndyrë ose me yndyrë të ulët. Kontrolloni etiketat.
Rritja e fibrave në dietën tuaj. Kjo mund të ndihmojë normalizimin e lëvizjeve të zorrëve. Por, sigurohuni që të rrisni sasinë e fibrave ngadalë, si për shembull gjatë disa javëve.
Hani ushqime me porcione të vogla dhe shpesh.
Gjithashtu mund të provoni kufizimin e ushqimeve që kanë tendencë për të përkeqësuar diarren, duke përfshirë:
Kafeinën
-Produktet e qumështit
-Ushqimet shumë të ëmbla
-Bisedoni me mjekun nëse diarreja nuk largohet gradualisht ose bëhet më e rëndë, ose nëse humbni peshë dhe bëheni të dobët.
Trajtimi
Trajtimi i sëmundjes varet nga gjendja e pacientit dhe prania ose mungesa e komplikacioneve. Rastet jo të komplikuara shpesh mund të trajtohen në baza ambulatore; rastet e ndërlikuara mund të kërkojnë ndërhyrje kirurgjikale. Antibiotikët mund të jepen për të menaxhuar infeksionin. Terapia përfundimtare përfshin kolecistektominë (heqja e tëmthit).
Prandaj, konsultimi me një kirurg është i domosdoshëm. Konsultimi me një gastroenterolog për shqyrtimin e cholangiopancreatografisë retrograde endoskopike (ERCP) gjithashtu mund të jetë e përshtatshme, nëse ekziston shqetësimi në lidhje me praninë e choledocholithiasis. Pacientët e pranuar për kolecistët nuk duhet të marrin asgjë nga goja, për shkak të operacionit pritës. Megjithatë, në kolecistitit të pakomplikuar, një dietë të lëngshme ose e ulët në yndyrë mund të jetë e përshtatshme deri në kryerjen e ndërhyrjes.
