Në Inceneratorin e Tiranës, KLSH zbulon se defektet në kontratë do t’u kushtojnë taksapaguesve edhe 104 milionë euro shtesë, duke e rritur koston me të paktën 27% nga vlerësimi fillestar. Buxheti ka planifikuar tashmë rritjen e pagesave vjetore për 2021-2022 në 9.4 milionë euro, nga 7.4 milionë që ishte parashikimi fillestar
Kontrolli i Lartë i Shtetit, në një auditim për Inceneratorin e përpunimit të mbetjeve të Tiranës, ka zbuluar problematika dhe mangësi në drejtim të përballueshmërisë, përllogaritjes së kostove, realizueshmërisë dhe risqeve të marra përsipër nga sektori publik dhe në veçanti, për Buxhetin e Shtetit.
Vetëm nga indeksimi i inflacionit dhe mosllogartitjes së saktë të volumit të plehrave që përpunohen në ditë, shteti rrezikon të paguajë edhe 104 milionë euro shtesë, nga të cilat gati 78 milionë euro janë indeksim i inflacionit, që e merr përsipër shteti dhe pjesa tjetër, si rrjedhojë e llogaritjes së ulët të kufirit minimal të sasisë së mbetjeve ditore të garantuara. Këto i shtohen vlerës fillestare të kontratës prej 222.7 milionë eurosh pa TVSH, ose 267 milionë euro me TVSH, duke e çuar në total koston në të të paktën 370 milionë euro, ose 27% më të lartë sesa vlerësimi fillestar.
Parashikimet në kontratë
Në fund të vitit 2016, kompania “Integrated Energy B.V.” sh.p.k. fitoi koncesionin e ndërtimit të Landfillit, Inceneratorit dhe rehabilitimi i vend-depozitimeve ekzistuese Tiranë. Projekti koncesionar/PPP i paraqitur ka parashikuar kryerjen e pagesave për ofrimin e shërbimit në shumën 7.4 milionë euro në vit pa TVSH, nëpërmjet garantimit të një minimumi ditor prej 700 tonë/mbetje në ditë me tarifë prej 29.05 euro/ton, që për të gjithë kohëzgjatjen e koncesionit parashikohen në shumën 222.7 milionë euro pa TVSH.
Këto pagesa, sipas studimit të fizibilitetit dhe kërkesës së Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë (MFE) për parashikimin në tavanet buxhetore, janë të detajuara në shumën 130.9 milionë euro mbështetje nga qeveria shqiptare dhe 91.8 milionë euro pa TVSH nga buxheti i bashkive në përbërje të Qarkut të Tiranës, për të gjithë kohëzgjatjen 30-vjeçare, sipas raporit. Në kontratë parashikohet minimum i garantimit ditor si dhe neni që çmimi indeksohet me inflacion të cilave u është bashkangjitur propozimi financiar.
Në lidhje me sasinë minimale të garantuar, në studimin e fizibilitetit është përcaktuar kompensimi prej 700 tonë mbetje/ditë minimalisht. Në këtë mënyrë, i gjithë risku i kërkesës është transferuar në sektorin publik, duke garantuar kthimin e investimit, edhe nëse nuk realizohet sasia minimale ditore e garantuar. KLSH thekson se rasti i tejkalimit të kësaj sasie e vendos në risk thelbësor Buxhetin e Shtetit në lidhje me pagesat e nevojshme përtej nevojës së planifikuar, si dhe rrit fitimet koncesionarit në mënyrë të pakufizuar.
Nga auditimi konstatohet se MFE nuk ka marrë asnjë masë për sa i përket këtij risku për Buxhetin e Shtetit, duke miratuar studimin e fizibilitetit që nuk parashikon asnjë efekt financiar të këtyre skenarëve të mundshëm. Sasia prej 700 tonë në ditë është ngjarje e sigurt, thotë KLSH, pasi ajo është arritur që në 2014, sipas të dhënave zyrtare.
Në këto kushte, konstaton KLSH, ky “risk” i tejkalimit të sasisë së projektuar të mbetjeve, i cili realisht ka ndodhur që në fazën e hartimit të studimit, ka transferuar në Buxhetin e Shtetit pagesa të nevojshme për ekzekutimin e kontratës mbi parashikimet jo realiste që janë kryer, duke shfaqur diferenca ndërmjet supozimeve në analizën ekonomike dhe financiare dhe treguesit teknikë të projektit mbi bazën e të dhënave historike. Këto pagesa më të larta, si rrjedhojë e sasisë së mbetjeve, përkthehen në fitime më të larta se ato të kërkuara për koncesionarin dhe në të njëjtën kohë edhe në kosto më të lartë për shërbimin për financat publike. KLSH llogarit një efekt prej rreth 26 milionë eurosh nga tejkalimi i sasisë së projektuar të mbetjeve.
Një tjetër element që rrit kostot për buxhetin është ai i inflacionit. Sipas raportimit të bërë në studimin e fizibilitetit, konstatohet se ky risk është parashikuar të merret përsipër nga sektori publik, nëpërmjet indeksimit të pagesave të koncesionit. Nga auditimi konstatohet se nga ana e MFE nuk është marrë asnjë masë për shmangien e këtij risku, duke qenë se është miratuar studimi i fizibilitetit që përfshin mbartjen e këtij risku nga sektori publik, duke lejuar mundësinë e rritjes së pagesave të nevojshme nga Buxheti i Shtetit për realizimin e këtij projekti koncesionar.
KLSH llogarit që vetëm nga mbartja e riskut të inflacionit për Buxhetin e Shtetit, efekti total në pagesat e nevojshme nga Buxheti i Shtetit nuk do të ishte 222,668,250 euro, por 301,107,440 euro, me një diferencë prej 78,439,190 euro më shumë të pa marrë në analizë dhe që do t’i paguhen koncesionarit për ofrimin e shërbimit me tarifa jo transparente dhe të paraportuara.
Buxheti i ka rritur tashmë pagesat
Të dhënat që “Monitor” pa në projektbuxhetin e vitit 2020, të publikuar nga Ministria e Financave, tregojnë se tashmë buxheti parashikon që të paguajë më shumë sesa planifikimi fillestar. Sipas tabelave të projektbuxhetit, për periudhën 2018 – 2020, pagesat për inceneratorin e Tiranës do të jenë rreth 998 milionë lekë në vit (rreth 8 milionë euro), ndërsa për periudhën 2021-2022 këto pagesa rriten në 1.2 miliardë lekë (rreth 9.4 milionë euro). Kjo shumë është rreth 27% më e lartë se pagesa prej 7.4 milionë eurosh në vit që ishte parashikuar në fillim (koment i “Monitor”).
