*Ky artikull është pjesë e një serie në të cilën komentatorët kryesorë dhe politikëbërësit japin pikëpamjet e tyre për zbutjen e ngadalësimit ekonomik shkatërrues global.
Nga Mario Draghi
Autori është një ish-President i Bankës Qendrore Evropiane
Pandemia e koronavirusit është një tragjedi njerëzore me përmasa potenciale biblike. Shumë njerëz sot po jetojnë me frikë për jetën e tyre ose vajtojnë të dashurit e tyre. Veprimet që po ndërmerren nga qeveritë për të parandaluar kolapsimin e sistemeve tona shëndetësore janë të guximshme dhe të domosdoshme. Ata duhet të mbështeten.
Por ato vijnë gjithashtu me një kosto të madhe dhe të pashmangshme ekonomike. Ndërsa shumë përballen me humbje jete, shumë më tepër përballen me humbjen e mundësisë për të mbijetuar. Nga dita në ditë, lajmet ekonomike po përkeqësohen. Kompanitë përballen me humbje të të ardhurave në të gjithë botën. Shumë prej tyre tashmë janë zvogëluar dhe i kanë larguar punëtorët. Një recesion i thellë është i pashmangshëm.
Sfida me të cilën përballemi është se si të veprojmë me forcë dhe shpejtësi të mjaftueshme për të parandaluar recesionin që të shndërrohet në një depresion të zgjatur, të thelluar nga një bollëk pakujdesish duke lënë dëme të pakthyeshme. Tashmë është e qartë se përgjigjja duhet të përfshijë një rritje të konsiderueshme të borxhit publik. Humbja e të ardhurave nga sektori privat – dhe çdo borxh i ngritur për të mbushur hendekun – përfundimisht duhet të përvetësohet, tërësisht ose pjesërisht, në bilancet e qeverisë. Nivelet shumë më të larta të borxhit publik do të bëhen një tipar i përhershëm i ekonomive tona dhe do të shoqërohen me anulimin e borxhit privat.
Është roli i duhur i shtetit për të pozicionuar bilancin e tij për të mbrojtur qytetarët dhe ekonominë nga goditjet për të cilat sektori privat nuk është përgjegjës dhe nuk mund t’i përthithë. Shtetet gjithmonë e kanë bërë këtë përballë urgjencave kombëtare. Luftërat – precedenti më i rëndësishëm – u financuan nga rritja e borxhit publik. Gjatë luftës së parë botërore, në Itali dhe Gjermani midis 6 dhe 15 përqind të shpenzimeve të luftës në terma realë u financuan nga taksat. Në Austro-Hungari, Rusi dhe Francë, asnjë nga kostot e vazhdueshme të luftës nuk u pagua nga taksat. Kudo, baza e taksave u “gërrye” nga dëmtimet e luftës dhe rekrutimet. Sot, shqetësimi njerëzor është nga pandemia dhe izolimi.
Pyetja kryesore nuk është nëse, por si duhet ta vendosë shteti gjendjen e bilancit të tij në përdorim të mirë. Prioriteti nuk duhet të jetë vetëm sigurimi i të ardhurave themelore për ata që humbasin punën e tyre. Ne duhet së pari të mbrojmë njerëzit nga humbja e punëve të tyre. Nëse nuk e bëjmë, do të dalim nga kjo krizë me punësim dhe kapacitet të ulët përgjithmonë, pasi familjet dhe kompanitë përpiqen të rregullojnë bilancet e tyre dhe të rindërtojnë asetet neto.
Subvencionet për punësimin dhe papunësinë dhe shtyrja e taksave janë hapa të rëndësishëm që janë prezantuar tashmë nga shumë qeveri. Por mbrojtja e punësimit dhe aftësia prodhuese në një kohë të humbjes dramatike të të ardhurave kërkon mbështetje të menjëhershme të likuiditetit. Kjo është thelbësore për të gjitha bizneset për të mbuluar shpenzimet e tyre operative gjatë krizës, qofshin ato korporata të mëdha apo edhe më shumë, ndërmarrje të vogla dhe të mesme dhe sipërmarrës të vetëpunësuar. Disa qeveri kanë prezantuar tashmë masa të mirëseardhura për të kanalizuar likuiditetin te bizneset në vështirësi. Por nevojitet një qasje më gjithëpërfshirëse.
Ndërsa vendet e ndryshme evropiane kanë struktura të ndryshme financiare dhe industriale, e vetmja mënyrë efektive për të arritur menjëherë në çdo krizë të ekonomisë është mobilizimi i plotë i të gjithë sistemeve të tyre financiare: tregjet e obligacioneve, kryesisht për korporatat e mëdha, sistemet bankare dhe në disa vende madje edhe ato të sistemit postar për të gjithë të tjerët. Dhe kjo duhet të bëhet menjëherë, duke shmangur vonesat burokratike. Bankat në veçanti shtrihen në të gjithë ekonominë dhe mund të krijojnë para menjëherë duke lejuar overdrafte ose hapjen e lehtësirave të kredisë.
Bankat duhet të huazojnë me shpejtësi fondet me kosto zero për kompanitë e përgatitura për të shpëtuar vende pune. Meqenëse në këtë mënyrë ata janë duke u bërë një mjet për politikën publike, kapitali për të cilin duhet të kryejnë këtë detyrë duhet të sigurohet nga qeveria në formën e garancive shtetërore për të gjitha skedarët shtesë ose kreditë. As rregullorja dhe as rregullat e kolateralit nuk duhet të pengojnë në mënyrën e krijimit të të gjithë hapësirës së nevojshme në bilancet bankare për këtë qëllim. Për më tepër, kostoja e këtyre garancive nuk duhet të bazohet në rrezikun e kredisë të kompanisë që i pranon ato, por duhet të jetë zero pavarësisht nga kostoja e financimit të qeverisë që i lëshon ato.
Kompanitë, megjithatë, nuk do të tërheqin nga mbështetja e likuiditetit thjesht sepse kredia është e lirë. Në disa raste, për shembull bizneset me prapambetje të porosive, humbjet e tyre mund të rikuperohen dhe më pas ata do të paguajnë borxhin. Në sektorët e tjerë, ky nuk do të jetë rasti.
Kompanitë e tilla mund të jenë akoma në gjendje të përvetësojnë këtë krizë për një periudhë të shkurtër dhe të rrisin borxhin për ta mbajtur stafin e tyre në punë. Por humbjet e tyre të akumuluara rrezikojnë të dëmtojnë aftësinë e tyre për të investuar më pas. Dhe, nëse shpërthimi i virusit dhe bllokimet e lidhura me të zgjasin, ata mund të mbeten realisht në biznes vetëm nëse borxhi i ngritur për t’i mbajtur njerëzit të punësuar gjatë asaj kohe përfundimisht do të anulohej.
Ose qeveritë kompensojnë huamarrësit për shpenzimet e tyre, ose ata huamarrës do të dështojnë dhe garancia do të bëhet e dobishme nga qeveria. Nëse rreziku moral mund të përmbahet, i pari është më i mirë për ekonominë. Rruga e dytë ka të ngjarë të jetë më pak e kushtueshme për buxhetin. Të dyja rastet do të çojnë në qeveritë që përthithin një pjesë të madhe të humbjes së të ardhurave të shkaktuara nga mbyllja, nëse vendet e punës dhe kapaciteti duhen mbrojtur.
Nivelet e borxhit publik do të jenë rritur. Por alternativa – një shkatërrim i përhershëm i kapacitetit prodhues dhe rrjedhimisht i bazës fiskale – do të ishte shumë më e dëmshme për ekonominë dhe përfundimisht për kredinë e qeverisë. Ne gjithashtu duhet të kujtojmë se duke pasur parasysh nivelet e tanishme dhe të mundshme të normave të interesit në të ardhmen, një rritje e tillë e borxhit të qeverisë nuk do t’i shtojë kostot e saj të shërbimit.
Në disa aspekte, Evropa është e pajisur mirë për t’u marrë me këtë tronditje të jashtëzakonshme. Ajo ka një strukturë financiare të grimcuar në gjendje të kanalizojë fondet në çdo pjesë të ekonomisë që i nevojitet. Ajo ka një sektor të fortë publik në gjendje të bashkërendojë një reagim të shpejtë të politikës. Shpejtësia është absolutisht thelbësore për efektivitetin.
Përballë rrethanave të paparashikuara, një ndryshim i mentalitetit është po aq i nevojshëm në këtë krizë sa do të ishte në kohë lufte. Shokimi me të cilin po përballemi nuk është ciklik. Humbja e të ardhurave nuk është faji i askujt prej atyre që vuajnë prej tij. Kostoja e hezitimit mund të jetë e pakthyeshme. Kujtimi i vuajtjeve të evropianëve në vitet 1920 është i mjaftueshëm për një histori tërheqëse.
Shpejtësia e përkeqësimit të bilanceve private – e shkaktuar nga një mbyllje ekonomike që është edhe e pashmangshme dhe e dëshirueshme – duhet të përmbushet me shpejtësi të barabartë në vendosjen e bilanceve të qeverisë, mobilizimin e bankave dhe, si evropianë, duke mbështetur njëri-tjetrin në ndjekjen e asaj që është dukshëm një kauzë e përbashkët./Nga Finacial Times
