“Kërkoj që UNESCO dhe entet e saj të fillojnë pa vonesë një hetim të plotë të shkeljeve të mundshme të Konventës së 1972 si dhe të parimeve dhe praktikave të UNESCO-s, të cilat rrezikojnë seriozisht statusin e Butrintit si vend i Trashëgimisë Botërore.”
Shqiptaro-amerikani i shquar Joseph John DioGuardi, ish-anëtar i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA në vitet 1985-1989, ka ngritur shqetësimin e tij të madh për dhënien e Parkut Kombëtar të Butrintit për menaxhim, një fondacioni shqiptaro-amerikan nga qeveria shqiptare. Projekligji nga qeveria Rama ka ngjallur kundërshti të forta nga opozita javët e fundit, si në komisionet parlamentare, edhe në Kuvend.
Ndaj, DioGuardi, më 8 prill 2022, i ka dërguar një letër paralajmërimi UNESCO-s për rreziqet që i kanosen Butrintit, këtij vendi të Trashëgimisë Botërore. Letra i drejtohet kreut të Qëndrës së Trashëgimisë Botërore, Dr. Lazare Eloundou Assamo. Në të thuhet:
I nderuar Dr. Eloundou Assomo
Unë jam ish-anëtar i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së, ku në vitet 1985-1989 kam përfaqësuar Neë York-un. Gjithashtu jam president i Truth in Government (E vërteta në Qeveri), organizatë mbikëqyrëse publike që ndjek përgjegjësitë fiskale të qeverisë.
Për më tepër jam themelues dhe president i Albanian American Civic League (Lidhjes Qytetare Shqiptaro-Amerikane) dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan, dy ente që promovojnë angazhimin e thellë të komunitetit në mbrojtjen e trashëgimisë kulturore.
Si person privat dhe i dedikuar, në përputhje me nenin 11(4) të Konventës së Trashëgimisë Botërore të vitit 1972, kërkoj të tërheq vëmendjen tuaj ndaj disa kërcënimeve të mundshme, “serioze dhe specifike”, që rrezikojnë Sitin e Trashëgimisë Botërore të Butrintit. Gjithashtu po vë në vëmendjen tuaj edhe një reportazhin e datës 6 prill 2022 të Zërit të Amerikës, në lidhje me situatën në Fondacionin “Butrinti” në https//:www.zeriamerikes/a/6517829.html.
Me sa kuptohet, Qeveria e Shqipërisë, nën ndikimin e Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF), një ent me bazë në SHBA, ka ndryshuar ligjin për trashëgiminë kulturore, duke lejuar që një fondacion privat të menaxhojë Parkun Kombëtar të Butrintit.
Gjithashtu, nga raportimi i Zërit të Amerikës mësova se qeveria e Shqipërisë ka reduktuar sipërfaqen e mbrojtur brenda Parkut Kombëtar të Butrintit në mënyrë të konsiderueshme, me rreth 800 hektarë, “duke i hapur kështu rrugën zhvillimeve turistike”.
Siç e dini, Butrinti u përfshi në Listën e Trashëgimisë (Botërore) të UNESCO-s në vitin 1992. Parku Kombëtar i Butrintit u krijua zyrtarisht në vitin 2000, duke bërë të mundur menaxhimin dhe mbrojtjen efektive (të sitit) nëpërmjet një sërë instrumentesh ligjore kombëtare dhe ndërkombëtare, përfshi Konventën e Parisit dhe Konventën e Ramsarit.
Jam krejt i bindur se autoritetet kombëtare shqiptare i kanë kapacitetet për të drejtuar dhe menaxhuar Butrintin vetë, në përputhje të plotë me Konventën e vitit 1972.
Në fakt, falë punës dhe përkushtimit të burimeve njerëzore vendase, në vitin 2005, Butrinti u hoq nga lista e siteve të rrezikuara të UNESCO-s dhe u ngjit në listën aktuale (të Trashëgimisë Botërore).
Sidoqoftë, ndryshimet e fundit në legjislacionin përkatës shqiptar kanë hapur rrugën për të ndryshuar strukturën e menaxhimit të Butrintit nga modeli ekzistues dhe i mirëformuar sipas Konventës së Parisit, ku shtetet palë kanë menaxhim ekskluziv, në një menaxhim të ri, eksperimental e privat, i cili do të drejtohet nga Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF).
Për shkak të konfliktit të fortë të interesit që vihet re në këtë rast, çështjen ia kam përcjellë edhe qeverisë amerikane, përmes kanaleve të duhura. Vërtet, Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim:
(I) ka paguar ekspertizën ligjore për hartimin e ligjit të ri për trashëgiminë kulturore;
(II) ka lobuar për miratimin e tij nga Kuvendi i Shqipërisë;
(III) Dhe si “investitori strategjik” de facto do të marrë menaxhimin dhe kontrollin e zonës së Trashëgimisë Botërore të Butrintit, çfarë është në kundërshtim me modelin dhe parimet e Konventës së UNESCO-s, si dhe me praktikat më të mira të vendosura në mbarë botën.
Politika e qëndrueshme dhe e vazhdueshme e Qeverisë së SHBA-së në lidhje me Parqet Kombëtare në Amerikë, duke përfshirë Vendet e Trashëgimisë Botërore, është që ata të menaxhohen vetëm dhe ekskluzivisht nga Shërbimi i Parkut Kombëtar, agjenci e Departamentit të Brendshëm të SHBA-së.
Prandaj është e pakuptueshme që një ent me bazë në SHBA, siç është Fondacioni Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit, të devijojë nga një politikë kaq e mirëndërtuar e qeverisë amerikane, duke tentuar kështu të krijojë një model të ri “hibrid” në Shqipëri, sipas të cilit menaxhimi transferohet nga duart e sovranit në ato të një fondacioni të kontrolluar nga jashtë.
Në lidhje me modelin “hibrid” të imponuar në Shqipëri, Michael D. Granoff, kryetar i bordit drejtues të Fondacionit Shqiptaro-Amerikan të Zhvillimit, në një event promovues për Butrintin vitin e kaluar shkoi deri aty sa tha: “Ne na u desh të krijonim një model për të ardhmen, që do ishte i zbatueshëm jo vetëm në Butrint, por potencialisht i zbatueshëm edhe në sitet e trashëgimisë historike jo vetëm në mbarë Shqipërinë, por që ndoshta do të jetë një model për botën…” (theksimi shtuar nga autori i letrës).
Me fjalë të tjera, ajo që ai në të vërtetë po thotë, është të rishpikim rrotën, të harrojmë Konventën e 1972-it dhe të heqim dorë nga modeli i mirëpërcaktuar i UNESCO-s.
Gjithashtu, duhet të shtoj se ekspert izraelit i njohur botërisht, Prof. Giora Solar, duke folur për punën e tij gjatë vitit 2012 në Butrint, e cila u komisionua nga Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim, deklaroi “klienti im amerikan [d.m.th. Fondacioni Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit] ishte larg të qenit profesionist”.
Më tej, ai shprehet, edhe pse Fondacioni Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit do të krijonte një mjet të veçantë për të menaxhuar Butrintin, ky do të ishte një konflikt i qartë interesi – duke shtuar se “ideja dhe sistemi janë të korruptuara”.
Për këtë arsye kërkoj që UNESCO dhe entet e saj të fillojnë pa vonesë një hetim të plotë të këtyre shkeljeve të mundshme të Konventës së 1972 si dhe parimeve dhe praktikave të UNESCO-s, të cilat rrezikojnë seriozisht statusin e Butrintit si sit i Trashëgimisë Botërore.
Ju lutem mos ngurroni të më kontaktoni nëse keni nevojë për informacion shtesë.
Sinqerisht,
Joseph J. DioGuardi
