Ajri i ndotur është një vrasës i padukshëm i shëndetit tonë. Agjencia Europiane e Mjedisit vlerëson se ndotja e ajrit shkaktoi vdekjen e parakohshme të mbi 5 mijë qytetarëve shqiptarë në një analizë për vitet 2017-2021. Ndërsa Organizata Botërore e Shëndetësisë apelon ulje të nivelit të ndotjes për të reduktuar goditjet në tru, sëmundjet e zemrës apo kancerin e mushkërive.
Ndotësit kryesorë të ajrit janë grimcat e pluhurit PM10 dhe PM2.5, oksidet e azotit, NOx, monoksidi i karbonit, CO dhe dioksidi i squfurit, SO2.
“Grimcat PM 10 dhe 2.5 duhet të maten, pasi lidhen direkt me dëmtimin e dy organeve jetike, mushkëria dhe sistemi i qarkullimit të gjakut,” thotë Mihallaq Qirjo, drejtor i organizatës mjedisore REC Albania. “Edhe gazrat e tjerë janë si një trup i huaj që shkakton dëme direkte të shëndetit,” shtoi ai.
Shqipëria detyrohet nga direktiva 2008/50 EC e Bashkimit Europian dhe legjislacioni i brendshëm që të monitorojë cilësinë e ajrit si dhe ndikimin e ndotjes në shëndetin e popullatës.
E megjithatë, të dhënat e siguruara nga BIRN përmes kërkesave për të drejtë informimi dhe raporteve të auditimit tregojnë se vendi dështon prej vitesh që të prodhojë të dhëna të plota, të sakta dhe të besueshme për cilësinë e ajrit.
Paaftësia për të matur dhe publikuar të dhëna të sakta për ndotjen e ajrit lidhet sipas një auditi të Kontrollit të Lartë të Shtetit me neglizhencën e Ministrisë së Mjedisit dhe Agjencisë Kombëtare të Mjedisit për të siguruar fondet e nevojshme për mirëmbajtjen e rrjetit ekzistues të stacioneve të monitorimit të ajrit.
Ndërkohë, për shkak të problemeve me kontratat e mirëmbajtjes dhe kalibrimit, stacionet e monitorimit të dhuruara një dekadë më parë nga Bashkimi Europian u lanë të degradohen të paktën gjatë viteve 2019-2022.
Enkelejda Shkurta, përgjegjëse për inventarin e të dhënave në Agjencinë Kombëtare të Mjedisit i tha BIRN se matja e cilësisë së ajrit ishte bërë “në varësi të buxhetit”.
“Një panoramë gjithsesi na e japin,” tha Shkurta mbi statistikat, duke shtuar se kjo ishte “më mirë se sa pa fare”.
Edhe drejtoresha e Agjencisë Kombëtare të Mjedisit, AKM, Arta Dollani pranoi se matjet gjatë viteve të fundit nuk kishin qenë periodike, por shtoi se problemi kishte marrë tashmë zgjidhje.
“Aktualisht, stacionet e monitorimit të ajrit janë të gjitha në funksion të plotë për të gjithë parametrat e kërkuar nga direktivat e BE,” tha Dollani.
