ODIHR ‘fundos’ 11 majin: Rama shkeli hapur ligjin shqiptar dhe Dokumentin e Kopenhagenit
Raporti i OSBE/ODIHR gropos në mënyrë përfundimtare procesin e 11 majit.
Sipas raportit, Edi Rama përdori shtetin në mënyrë antiligjore në fushatë, duke falur gjoba dhe duke shpërndarë bonuse për votuesit.
Edhe pse konkurrentët zhvilluan fushatë lirshëm dhe votuesit kishin zgjedhje midis alternativave politike, fusha e lojës ishte e pabarabartë, me partinë në pushtet që përfitonte nga përdorimi i burimeve administrative dhe ndikimi institucional. Ligji ndalon përdorimin e burimeve të shtetit për fushata, por lejon kandidatët të kryejnë detyrat e tyre zyrtare gjatë fushatës.
Pak para dhe gjatë periudhës së fushatës, ministrat dhe kryeministri morën pjesë në ngjarje zyrtare, kryen inspektime të objekteve, promovuan dhe nisën projekte investimi dhe infrastrukture, duke kontribuar në avantazhin e partisë në pushtet, dhe herë pas here duke bërë fushatë në mënyrë të hapur. Për më tepër, disa ngjarje me shkallë të gjerë gjatë periudhës së fushatës u përdorën për të forcuar imazhin publik të partisë në pushtet.
Ligji ndalon propozim ose miratim të ligjeve që u japin përfitime segmenteve të caktuara të popullsisë brenda katër muajve para ditës së zgjedhjeve.
Edhe pse ky ndalim u respektua formalisht, disa politika të miratuara para këtij periudhe sollën shpërndarje përfitimesh për disa grupe votuesish gjatë periudhës zgjedhore, përfshirë një bonus të veçantë për pensionistët.
Më 9 maj, Këshilli i Ministrave zbaton një ligj të dhjetorit 2024, duke hequr gjobat e vendosura midis 2015 dhe 2024 për disa ndërtime të paautorizuara, mosrespektim të kufizimeve COVID-19 dhe për prodhuesit bujqësorë dhe blegtorë, me qëllimin e dukshëm të ndikimit mbi votuesit.
Për më tepër, në katër muajt para ditës së zgjedhjeve, institucionet publike dhe entitetet shtetërore duhet të raportojnë çdo aktivitet publik te KQZ-ja të paktën pesë ditë më parë. KQZ mund të ndalojë disa ngjarje që konsiderohen si përdorim i mundshëm i burimeve shtetërore, të cilat pastaj nuk mund të raportohen në media.
Nga 4,522 ngjarjet zyrtare të regjistruara gjatë kësaj periudhe, KQZ ndaloi vetëm 18, duke ngjallur dyshime mbi kapacitetin e saj për të shqyrtuar të gjitha dorëzimet dhe mbi interpretimin e saj të ngushtë të ligjit. Edhe pse shumë nga këto aktivitete përputheshin formalisht me dispozitat ligjore, volumi i tyre krijoi mundësi fushate për të zgjedhurin në pushtet, veçanërisht përmes institucioneve lokale në rajone ku zyrtarët e lartë qeveritarë shërbenin si koordinatorë politikë të SP-së.
Përdorimi i gjerë i këtyre aktiviteteve publike për qëllime zgjedhore forcoi më tej avantazhin e padrejtë të partisë në pushtet dhe shkrirjen e kufirit midis shtetit dhe partisë, në kundërshtim me paragrafin 5.4 të Dokumentit të Kopenhagenit të OSBE-së të vitit 1990″.
Sipas raportit, KQZ nuk i hetoi këto abuzime nga partia-shtet.
“KQZ-ja angazhoi 96 persona për të monitoruar respektimin e rregullave të fushatës dhe publikoi raportet online. Monitoruesit nuk e ndoqën shpenzimin e fushatës, dhe shtrirja e shkeljeve të raportuara ishte e kufizuar.
KQZ-ja mund të hetojë shkeljet administrative lidhur me zgjedhjet, ose sipas iniciativës së saj, ose përmes ankesave të paraqitura online nga çdo palë e interesuar.
Nga 166 ankesat e pranuara, një pjesë e konsiderueshme lidhej me përdorimin e burimeve publike, asfaltimin e rrugëve, partneritetet publike-private të ndaluara, ndihmën sociale, subvencionet dhe tenderat e prokurimeve publike, që lidhen me drejtues institucioneve publike, kryebashkiakë dhe ministra.
Në shumicën e vendimeve të nxjerra deri më 9 maj mbi këto çështje, KQZ-ja nuk gjeti shkelje, pasi buxhetet ishin alokuar para periudhës së ndalimit katërmujor; në 37 raste refuzoi të hetojë.
Në total, KQZ-ja mori vendim vetëm për 118 nga ankesat deri në ditën e zgjedhjeve.
Mungesa e një procedure të shpejtë për trajtimin e ankesave ngre shqetësime lidhur me efikasitetin e sistemit aktual për hetimin dhe vendimmarrjen mbi shkeljet administrative elektorale nga ana e KQZ-së.
Për të siguruar një fushë loje të barabartë, autoritetet duhet të marrin masa për të parandaluar keqpërdorimin e detyrës dhe të burimeve shtetërore.
Duhet të zbatohen shpejt sanksione proporcionale dhe ndëshkuese ndaj këtyre shkeljeve”.
