Kërkesa antikushtetuese e Ramës, avokatit të Ballukut në gjykatë
Nga Av. Marash Logu/
Kryeministri/Këshilli i Ministrave u shndërruan këtë javë në zyrë avokatie të së pandehurës Belinda Balluku, duke kërkuar në Gjykatën Kushtetuese: “Shfuqizimin e vendimit nr.118, datë 19.11.2025, të GjKKO-së, për pjesën që ka disponuar vendosjen e masës ndaluese të pezullimit të ushtrimit të detyrës së zëvendëskryeministrit dhe ministër i Infrastrukturës dhe Energjisë, si një akt që cenon garancinë e imunitetit të anëtarit të Këshillit të Ministrave, parimin e ndarjes së pushteteve dhe kompetencat e organeve, që Kushtetuta ka caktuar si autoritete, që propozojnë, emërojnë dhe miratojnë ministrat në detyrë. Pezullimin e efekteve të vendimit të mësipërm të GJKKO-së, deri në përfundimin e gjykimit të kësaj kërkese nga Gjykata Kushtetuese”.
Pretendimi i Kryeministrit/Këshillit të Ministrave nuk ka asnjë bazë kushtetuese për tre arsye:
Nuk ekziston asnjë konflikt kompetencash ndërmjet Kryeministrit dhe Këshillit të Ministrave, nga njëra anë dhe Gjykatës së Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (GJKKO), nga ana tjetër, lidhur me pezullimin e ushtrimit të detyrës së anëtarit të Këshillit të Ministrave. Kryeministri nuk ka kompetencë të marrë masa të sigurimit personal ndaj një anëtari të Këshillit të Ministrave. Kryeministri nuk ka në kompetencë as të pezullojë dhe as të propozojë pezullimin e një anëtari të Këshillit të Ministrave. E vetmja kompetencë që Kryeministri ka është “të propozojë emërimin dhe shkarkimin e një ministri/zëvendëskryeministri”. Kjo kompetencë nuk i është cenuar nga GJKKO – nuk është vendosur as propozimi për emërimin e një ministri të ri dhe as për shkarkimin e ndonjë anëtari të Këshillit të Ministrave.
Mosmarrëveshja e kompetencave lidhet vetëm me kompetenca që shprehimisht Kushtetuta ia njeh një pushteti dhe që ushtrohen në mënyrë antikushtetuese nga një pushtet tjetër. Në cilin nen të kushtetutës përcaktohet që Kryeministri pezullon apo propozon pezullimin e një anëtari të Këshillit të Ministrave? Aq më tepër, Kryeministri nuk ka as kompetencën ekskluzive të përcaktojë përbërjen e Këshillit të Ministrave, apo të emërimit dhe shkarkimit të një Zëvendëskryeministri. Ajo është një kompetencë që ushtrohet nga bashkëveprimi i tre organeve: Kryeministër –President – Kuvend. Vetëm nëse një autoritet tjetër bën “propozim për emërim/shkarkim ministri”, Kryeministri është i legjitimuar të ngrejë mosmarrëveshje kompetencash. Pra, premisa se është cenuar kompetenca e organeve, që Kushtetuta ka caktuar si autoritete, që propozojnë, emërojnë dhe miratojnë ministrat në detyrë, është tërësisht e pabazë. As Kuvendi dhe as Presidenti i Republikës nuk kanë pretenduar kompetencën për “pezullimin nga detyra”, sepse nuk e kanë një kompetencë të tillë në Kushtetutë dhe nuk mund të ngrenë mosmarrëveshje mbi kompetenca hipotetike.
Një mosmarrëveshje kompetence, që paraqitet për zgjidhje para Gjykatës Kushtetuese, duhet të ketë natyrë kushtetuese, në kuptimin që subjektet e përfshira në konflikt të jenë të parashikuara nga Kushtetuta dhe që kompetenca e pretenduar të përcaktohet si e tillë po nga dispozitat kushtetuese. Në këtë mënyrë, gjykimi në Gjykatën Kushtetuese përqendrohet, pikësëpari, në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të kompetencës, për sa u takon funksioneve të nivelit kushtetues gjetur dhe cilësuar të papajtueshëm me Kushtetutën shkakun vendimtar që ka sjellë lindjen e mosmarrëveshjes Gjykata Kushtetuese, po në jurisprudencën e saj të vazhdueshme, ka pohuar se konflikti i kompetencave mund të ekzistojë nëse dy organe/pushtete pretendojnë ushtrimin e së njëjtës kompetencë ose kur asnjëri prej dy organeve/pushteteve nuk merr përsipër ushtrimin e një kompetence. Sikurse është theksuar edhe në jurisprudencën kushtetuese, thjesht fakti se dy entitete ose organe kushtetuese kanë mendime të ndryshme për kushtetutshmërinë e një akti, nuk është shkak i mjaftueshëm për të konkluduar në ekzistencën e një konflikti të kompetencave.
Për më tepër, vendimi gjyqësore i kundërshtuar, duke qenë se i drejtohen një personi konkret janë ngushtësisht personale, për rrjedhojë kundërshtimi i tyre eventualisht edhe pranë Gjykatës Kushtetuese, pas shterimit të mjeteve të zakonshme të ankimit, është në të drejtën e atij individi interesat e të cilit cenohen në mënyrë të drejtpërdrejtë. Kjo do të thotë se anëtari i Këshillit të Ministrave, në cilësinë e individit, gëzon të drejtën kushtetuese për t’iu drejtuar Gjykatës Kushtetuese kundër çdo akti të pushtetit publik ose vendimi gjyqësor që cenon të drejtat dhe liritë themelore të garantuara në Kushtetutë, pasi të jenë shteruar të gjitha mjetet juridike efektive për mbrojtjen e këtyre të drejtave, në përputhje me parashikimet e nenit 131, pika, 1, shkronja “f”, të Kushtetutës.
2. Premisa mbi të cilën bazohet kërkesa në Gjykatën Kushtetuese është tërësisht e pabazë. Edi Rama e konsideron vendimin e gjykatës si një akt që cenon garancinë e imunitetit të anëtarit të Këshillit të Ministrave.
Është e vërtetë që anëtarët e Këshillit të Ministrave gëzojnë imunitetin e deputetit – thotë neni 103 i Kushtetutës. Mirëpo, imuniteti është garanci kushtetuese dhe jo ligjore e deputetit dhe që gjen zbërthim shterues në vetë tekstin e Kushtetutës së Shqipërisë, ashtu siç në fakt ndodh me çdo kushtetutë demokratike.
Është pikërisht parashikimi i nenit 73 të Kushtetutës, së bashku me rregullimin e neneve 126 dhe 137 të saj, që përbëjnë të ashtuquajturin regjim të imuniteteve të njohur nga Kushtetuta e Shqipërisë për disa funksionarë të lartë publikë. Çdo garanci përtej përmbajtjes së këtyre neneve nuk përfshihet brenda konceptit kushtetues “imunitet”, që referon edhe neni 103 i Kushtetutës, por ofrohet për të respektuar të drejta të tjera të caktuara të kategorive të caktuara të zyrtarëve publikë.
Parashikimi ligjor që ndaj personave të zgjedhur nuk aplikohet dot masa ndaluese “Pezullim i ushtrimit të një funksioni publik” nuk ka lidhje asfare me imunitetin parlamentar (nenin 73 të Kushtetutës), por me respektimin e të drejtës për t’u zgjedhur të personit parashikuar nga nenit 45 i Kushtetutës.
Regjimi i imuniteteve, në çdo rast, synon, nga njëra anë, të garantojë ushtrimin e qetë dhe të pandikuar të funksioneve të rëndësishme publike nga zyrtarët e lartë të shtetit, të cilët nuk duhet të druhen se veprimtaria e tyre shtetërore mund të bëhet shkas për pasoja personale, si, për shembull, një padi civile ose një akuzë penale. Nga ana tjetër, dispozitat që përbëjnë regjimin e imuniteteve synojnë të garantojnë përgjegjshmërinë e këtyre funksionarëve të lartë në qoftë se në përfundim të verifikimeve përkatëse dhe një procesi të rregullt ligjor rezulton se veprimet e tyre nuk janë të motivuara nga interesi publik, por nga interesi privat ose keqbesimi. Në doktrinën juridike koncepti i imunitetit përfshin 2 (dy) aspekte: (i) Mospërgjegjësinë – një formë e mbrojtjes nga përgjegjësia që lind tipikisht si rezultat i ushtrimit të funksioneve publike, si, për shembull, një fjalim ose prononcim zyrtar, opinione teknike ose politike të shprehura ose vota të hedhura në ushtrim e sipër të detyrës; (ii) Paprekshmërinë – një formë e mbrojtjes së përkohshme e të posaçme nga procedurat e ndryshme ligjore (psh., aspekte të caktuara të procedimit penal, paditë civile, procedimet disiplinore etj.) për aktet e zyrtarëve publikë që kryhen jashtë ushtrimit të funksioneve të tyre publike (psh. kryerja e një krimi, shkelja e një kontrate etj.). Kjo mbrojtje e përkohshme dhe e posaçme, tipikisht, konsiston në detyrimin e organeve ligjzbatuese për të marrë paraprakisht autorizimin e organit përkatës për kryerjen e disa veprimeve procedurale kundër funksionarëve publikë të veshur me imunitet.
Duke iu kthyer përmbajtjes së nenit 73 të Kushtetutës (që sipas nenit 103 të Kushtetutës gjen zbatim edhe për anëtarët e Këshillit të Ministrave), ajo i garanton deputetit (dhe anëtarit të Këshillit të Ministrave) imunitet në të dyja format e lartpërmendura, ku paragrafi i parë ofron mbrojtje në formën e mospërgjegjësisë, ndërsa paragrafi i dytë ofron mbrojtje në formën e paprekshmërisë.
Neni 73 i Kushtetutës parashikon se: “1. Deputeti nuk mban përgjegjësi për mendimet e shprehura në Kuvend dhe votat e dhëna prej tij në ushtrim të funksionit. Kjo dispozitë nuk zbatohet në rastin e shpifjes. 2. Deputeti nuk mund të arrestohet ose t’i hiqet liria në çfarëdo lloj forme apo ndaj tij të ushtrohet kontroll personal ose i banesës, pa autorizimin e Kuvendit. 3. Deputeti mund të ndalohet ose të arrestohet pa autorizim kur kapet në kryerje e sipër ose menjëherë pas kryerjes së një krimi të rëndë. Prokurori i Përgjithshëm ose Drejtuesi i Prokurorisë së Posaçme njofton menjëherë Kuvendin, i cili, kur konstaton se nuk ka vend për procedim, vendos për heqjen e masës”.
Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë ka arritur në përfundimin në vendimin nr. 81/2024, se kur interpretohen rregullat për imunitetin, duhet të përjashtohet metoda e interpretimit të zgjeruar, ndaj edhe fusha e rregullimit të pikës 2 të nenit 73, që lidhet me imunitetin procedural të deputetëve, duhet interpretuar në mënyrë të kufizuar/ngushtë.
Kështu, në vlerësimin e Gjykatës Kushtetuese, mbrojtja që ofrohet nga kjo dispozitë (neni 73, pika 2, i Kushtetutës) kuptohet e lidhur, si rregull, me procesin penal në kuadër të të cilit individit mund t’i kufizohet liria edhe përpara marrjes së një vendimi përfundimtar nga gjykata në lidhje me themelin e çështjes penale dhe fajësinë e tij. Duke parashikuar marrjen e autorizimit nga Kuvendi për zbatimin e masave që kufizojnë paraprakisht lirinë e deputetit, pika 2 e nenit 73 synon të mbrojë veprimtarinë e vetë Kuvendit (jo të deputetëve të veçantë) për aq sa ajo mund të cenohet si rezultat i procedimeve penale me sfond politik ndaj deputetëve të veçantë.
Imuniteti i deputetëve nuk është privilegj personal i tyre, por qëllimi kryesor i tij (imunitetit parlamentar) është mbrojtja e vetë parlamentit dhe në veçanti funksionimi i duhur i tij. Në këtë kuptim, Gjykata Kushtetuese ka arritur në konkluzionin se neni 73, pika 2, i Kushtetutës i garanton deputetit mbrojtje të posaçme vetëm nga ato veprime procedurale të ndërmarra nga organet ligjzbatuese në kuadër të procedimit penal, të cilat kufizojnë lirinë e tij personale. Pezullimi nga funksionet ekzekutive nuk përfshihet brenda konceptit të “kufizimit të lirisë personale”.
Ndërkohë ndalimi i aplikimit të masës ndaluese “pezullim nga ushtrimi i një funksioni publik”, nuk ka lidhje me liritë personale të deputetit, por është i lidhur ekskluzivisht me të drejtën e deputetit për t’u zgjedhur, në aspektin e ushtrimit të të drejtave të tij si deputet, pra të vetë veprimtarisë parlamentare.
Masa ligjore ndaluese “Pezullim i ushtrimit të një funksioni publik”, nuk shtrihet si mbrojtje ndaj një anëtari të Këshillit të Ministrave, sepse ajo nuk prek të drejtën e individit për t’u zgjedhur, sipas nenit 45 të Kushtetutës, dhe se ajo nuk e pengon personin të zhvillojë jetën e tij parlamentare nëse përveç të qënurit “anëtar i Këshillit të Ministrave”, do të jetë edhe “deputet”.
Ndryshe nga anëtari i Këshillit të Ministrave, personat e zgjedhur janë funksionarë publik me mandat 4-vjeçar, çka nënkupton që janë të pazëvendësueshëm, nëse nuk ndodhen në kushtet kushtetuese të mbarimit të mandatit. Për pasojë, pezullimi i personave të zgjedhur nga funksioni i tyre, përveçse do të cenonte në mënyrë jo proporcionale të drejtën për t’u zgjedhur, mund të rezultonte edhe në bllokimin e jetës institucionale të vetë organit kushtetues, për shkak se ato janë funksionarë të zgjedhur, jo të emëruar, dhe për pasojë të pazëvendësueshëm përtej rasteve kushtetuese të mbarimit të mandatit. Kjo është arsyeja pse vetëm atyre i është dhënë një garanci shtesë ligjore, në përputhje me nenin 45 të Kushtetutës, nga Kodi i Procedurës Penale. Ndërkohë anëtari i Këshillit të Ministrave, është funksionar publik, jo i zgjedhur por i emëruar, pa mandat, dhe për pasojë lehtësisht i zëvendësueshëm për të mos penguar vetë jetën institucionale të organit ku bën pjesë.
Për pasojë, cilido që pretendon se përveç imunitetit kushtetues që anëtarët e Këshillit të Ministrave e gëzojnë njëlloj me deputetët, ata gëzojnë edhe garancitë e tjera ligjore që kanë të zgjedhurit, gabon duke e konsideruar imunitetin si privilegj personal, dhe jo si mbrojtje për organin ku ushtron përgjegjësinë imunitetmbajtësi dhe në veçanti me funksionimin e duhur demokratik të tij. Ndryshe nga deputeti nëse ai do të pezullohej brenda mandatit të tij 4-vjeçar, një anëtar i Këshillit të Ministrave nëse pezullohet, dhe kjo pengon ushtrimin e përgjegjësive nga vetë Këshilli i Ministrave, mund të zëvendësohet me një tjetër derisa masa ndaluese të jetë në fuqi. Kjo nuk mund të ndodhë në rastin e të zgjedhurve (pra: deputet, kryetar bashkie, këshilltar bashkiak), prandaj dhe Kodi i Procedurës Penale, në respekt të nenit 45 të Kushtetutës parashikon ndalimin e aplikimit të një mase të tillë vetëm ndaj të zgjedhurve.
Për pasojë, duke kërkuar nga Gjykata Kushtetuese që të interpretojë pikën 3, të nenit 103, të Kushtetutës, që “Anëtari i Këshillit të Ministrave, duke gëzuar imunitetin e deputetit, përfiton nga të gjitha garancitë procedurale, që i njeh jo vetëm Kushtetuta këtij të fundit, por edhe legjislacioni procedural penal”, Kryeministri i kërkon kësaj Gjykate të marrë kompetencat e legjislatorit kushtetues dhe të shkruajë një dispozitë të re kushtetuese.
3. Edi Rama pretendon se gjykata ka cenuar parimin e ndarjes së pushteteve, sepse po dikton përbërjen e Këshillit të Ministrave. Në fakt asnjë vendim gjyqësor nuk ka përcaktuar përbërjen e Këshillit të Ministrave. Parimi nuk është “ndarja e pushteteve” siç Edi Rama e shkruan në objektin e kërkesës që ka depozituar në Gjykatën Kushtetuese, por është “ndarje dhe balancim i pushteteve”. Në këtë kuptim, pushteti gjyqësor ekziston pikërisht për të balancuar ushtrimin e kundërligjshëm të pushtetit nga ana e pushtetit ekzekutiv. Detyra e pushtetit gjyqësor është pikërisht të kontrollojë veprimtarinë e pushtetit ekzekutiv, dhe nëse vëren paligjshmëri, të ndërhyjë, për ta frenuar dhe për të mos lejuar vijimin e veprimtarisë së kundërligjshme. Pse nuk është ndërhyrje në përcaktimin e përbërjes së Këshillit të Ministrave kur gjykata të dënon për kryerjen e një vepre penale dhe që sipas ligjit të dekriminalizimit passjell shkarkimin e ministrit nga detyra? Qartësisht nuk është sepse gjykatat/prokuroria ekzistojnë pikërisht për këtë.
Në rastin konkret, vijimi i detyrës nga një ministër/zëvendëskryeministër është konsideruar nga organi hetimor se përbën pengesë për një hetim të plotë dhe të gjithanshëm, sepse ekziston rreziku i prishjes së provave apo intimidimit të dëshmitarëve që mund të jenë vartës të ministrit/zëvendëskryeministrit. Për pasojë, cenimi i parimit të ndarjes dhe balancimit të pushteteve, është vendosmëria e Edi Ramës për të mbajtur në detyrë një të pandehur për abuzim me detyrën, sepse nëse ajo gjendje vijonte, ndërhyhet qartësisht në hetime përmes mundësisë për të prishur provat apo intimiduar dëshmitar.
Mbajtja në detyrë e këtij zyrtari me këmbëngulje nga Kryeministri është cenim i kompetencave të pushtetit gjyqësor për të hetuar në mënyrë të pandikuar, të plotë dhe të gjithanshme, dhe përbën një ndërhyrje brutale në pavarësinë e pushtetit gjyqësor dhe një cenim brutal të parimit të ndarjes dhe balancimit mes pushteteve.
