Për disa, nuk është aq e lehtë të jesh gazetar. Këtë dëshmon një raport monitorimi për 6 muajt e parë të këtij viti në vendin tonë të hartuar nga Media Freedom Rapid Response. Sinjalizimet e shumta (22 të tilla për vitin 2024) tregojnë se ambjenti ku punojnë gazetarët është armiqësor dhe i vështirë.
Nga raporti vihet re se kur gazetarët raportojnë një lajm, bëjnë një pyetje që nuk i pëlqen të intervistuarit, apo ndajnë një qëndrim të caktuar, kundër tyre nuk pozicionohet vetëm qeveria, por edhe gjykata, edhe opozita, madje në disa raste sulmet vijnë edhe nga media të caktuara.
Citohet ngjarja me Ambrozia Metën, që u prek me duar nga kryeministri Rama, kur pyeste për investimin në Sazan. Vazhdon me Klodiana Lalën e cila u konsiderua si zëdhënëse e kundërshtarëve politikë nga Sali Berisha dhe më tej me fushatën e sulmeve që u organizua kundër Ola Xamës për raportimet e saj në lidhje me aferën e inceneratorëve dhe përfshirjen e Erion Veliajt në këtë aferë.
Nuk mbetet jashtë as rasti i Arbër Hitajt, gazetarit të Report që u sulmua me një deklaratë zyrtare nga zëdhënësja e Partisë Demokratike, Silvi Bardhi si i korruptuar, ndërkohë që përmendet si shqetësues rasti i Elton Qynos, shtëpia e të cilit u bastis me vendim gjykate pas lajmeve që gazetari i Oranews bëri për përgjimet e SKY ECC.
Shqipëria renditet mes vendeve me reminishenca të Rusisë, sa i përket nismave ligjore për të vënë në kontroll gazetarët. Në kushtet kur mediat e mëdha janë në 90% në shërbim të qeverisë, shqetësim mbetet “paketa antishpifje” që u konceptua si një mjet për të gjobitur lehtësisht portalet e lajmeve, për të cilat ende nuk është gjetur “zgjidhja”.
Kapitulli për Shqipërinë në raportin e Media Freedom Rapid Response
MFRR regjistroi 22 sinjalizime që përfshinin 24 persona ose subjekte të lidhura me median, dhe tre vendime ligjore që paraqesin efekte rrëqethëse për lirinë e shtypit dhe medias në Shqipëri në gjashtë muajt e parë të vitit 2024.
Sulmet verbale ishin kërcënimi kryesor për gazetarët dhe subjektet mediatike në Shqipëri. Që nga janari, kryeministri Edi Rama ka përdorur vazhdimisht gjuhë nënçmuese ndaj gazetarëve shqiptarë. Në mars Rama shkoi më tej duke kaluar në kontakte fizike të papërshtatshme me gazetaren Ambrozia Meta, në përpjekje për të shmangur përgjigjet e pyetjeve që nuk ishin ë favor të tij. Sjellja diskredituese e kryeministrit pasqyron një tendencë të vazhdueshme midis politikanëve për të diskredituar publikisht gazetarët e pavarur dhe organet e lajmeve dhe për të tërhequr vëmendjen nga çështjet me interes publik.
Në janar, gazetarja e Neës24 Klodiana Lala u akuzua si “zëdhënëse e kundërshtarëve të tij politikë” nga ish-kryeministri Berisha në një intervistë para Gjykatës Speciale për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (SPAK), e cila po hetonte për “korrupsion pasiv” në lidhje me aferën “Partizani”.
Në maj, Silvi Bardhi, zëdhënëse për Këshillin Kombëtar të Partisë Demokratike, tha gjatë një konference për shtyp në Tiranë se lexuesi i lajmeve Arbër Hitaj, shef i seksionit shqip të Shoqatës së Evropianëve Gazetarët (AEJ), është i korruptuar dhe i ndikuar nga qeveria. Hitaj është dhunuar verbalisht në përgjigje të mbulimit që AEJ Albania kreu për kërcënimin fizik të punonjësve të medias nga kokteje molotov në një demonstratë kundër kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj përpara të Bashkisë.
Ndër të tjera, Erion Veliaj dyshohet se është përfshirë në aferën e depozitimit të mbetjeve publike nëpërmjet inceneratorëve, sipas hulumtimit të Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Hulumtuese (BIRN).
Gazetarët që raportojnë për kryebashkiakun dhe bashkinë e Tiranës janë kërcënuar. Në mars, gazetarja investigative Ola Xama ishte subjekt i një fushate shpifjesh drejtuar nga portali i lajmeve Prapaskena dhe gazeta Dita, duke përfshirë edhe publikimin e të dhënave të saj konfidenciale, duke vënë në rrezik sigurinë e saj.
Ka pasur një rritje të dukshme të rasteve të dokumentuara të bllokimit të aktivitetit gazetaresk, me gjashtë sulme të monitoruara në 6 muajt e parë të 2024 krahasuar me katër për të gjithë vitin 2023. Preteksti i shkeljes së standardeve të komunitetit pa një justifikim të qartë u bë një mjet gjithnjë e më i zakonshëm për mbylljen e platformave kritike. Shpesh, ata ata që u morën me investigimin e aferave ishin në shënjestër. Në prill, media e pavarur Citizens Channel nuk ishte në gjendje të publikonte lajme kritike në Facebook, me postime të raportuara në mënyrë sistematike si spam ose duke qenë kundër rregullave. Profili kërcënohej me mbyllje për shkak të rrezikut të raportimeve si një faqe false, pasi mijëra llogari të rreme raportuan faqen e saj në Instagram.
Në qershor, portali online Media Look, një platformë e dedikuar për analizën në praktikat mediatike, u pezullua përkohësisht nga Facebook.
Gazetarët u përballën me një mjedis gjithnjë e më armiqësor, me forcat e sigurisë që pengojnë aksesin për informacion transparent me interes publik. Në maj, gazetarët u ndaluan vazhdimisht nga gardistët për mbulimin e seancave parlamentare. Gazetari Ora Neës dhe Kryetar i Shoqatës së Gazetarëve të Shqipërisë (AJA), Isa Myzyraj, i cili gjithashtu u kërcënua me vdekje, pa operatorin e tij të shoqëruar jashtë ndërsa gazetarin e EuroNeës Albania, Ardit Hoxha u largua nga një roje e sigurisë.
Në qershor, gazetarët gjithashtu nuk ishin në gjendje të vëzhgonin dhe raportonin zgjedhjet e rektorëve dhe dekanëve në universitetet publike në Shqipëri, duke shkaktuar shqetësime të reja për pengimin e shtypit. Në shkurt, Gjykata e Lartë shqiptare krijoi një precedent të rrezikshëm për të gjithë gazetarët kur vendosi të legjitimojë sekuestrimin e pajisjeve të gazetarit Elton Qyno nga SPAK, pas refuzimit të tij për të zbuluar burimin në lidhje me publikimin e dokumenteve konfidenciale nga një hetim i profilit të lartë. Duke pasur parasysh vështirësitë ekzistuese për gazetarët për të kryer puna e tyre, një vendim i tillë paraqet një kuadër të paqartë për standardet e vendosura nga Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut dhe entitete të tjera ndërkombëtare të dedikuara për lirinë e shtypit dhe medias, të cilat prokurorët duhet të ndjekin kur kërkojnë burimin nga gazetarë profesionistë, duke ngritur pikëpyetje për shkallën në të cilën janë të drejtat e gazetarëve.
