Edhe Altin Dumani si Rama: Patronazhimi nuk është krim
Vetëm dy vetë në Shqipëri flasin me të njëjtën gjuhë, Altin Dumani dhe Edi Rama, të dy nuk e quajnë krim përdorimin e administratës publike dhe burimeve shtetërore si krim.
Gjë e evidentuar qartënë raportin përfundimtar të OSBE/ODIHR, ku thuhet se partia në pushtet u bë njësh me shtetin, nënkuptohej pikërisht patronazhimi.
Pse patronazhimi është krim, pavarësisht se nuk quhet i tillë në Kodin Penal
Deklarata e kreut të SPAK, Altin Dumani, në Kuvend se “patronazhimi nuk është krim” ka ndezur debat të fortë. Sipas Dumanit, përderisa në Kodin Penal nuk ekziston një nen që ndalon qartësisht patronazhimin, SPAK nuk mund të ndërhyjë. Por përtej mungesës së një formulimi të drejtpërdrejtë në ligj, vetë thelbi i patronazhimit përbën shkelje të rëndë të të drejtave kushtetuese dhe parimeve themelore të zgjedhjeve të lira.
1- Cenim i fshehtësisë dhe lirisë së votës
Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, neni 45, garanton që vota të jetë e lirë, e barabartë dhe e fshehtë. Regjistrimi i qytetarëve sipas përkatësisë politike, ndarja në lista patronazhimi dhe monitorimi i qëndrimeve të tyre zgjedhore përbën presion të drejtpërdrejtë mbi vullnetin e votuesve. Kur një punonjës i administratës, një mësues apo një mjek ndien se dikush “e di” se kujt partie ia jep votën, liria e tij është de facto e kufizuar.
2- Shkelje e Ligjit për Mbrojtjen e të Dhënave Personale
Ligji nr. 9887, datë 10.03.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave personale” ndalon shprehimisht përpunimin e të dhënave mbi bindjet politike pa pëlqimin e individit. Të dhënat e patronazhistëve – që përmbanin emra, adresa, kontakte dhe prirje politike – përbëjnë bazë të dhënash të paligjshme, të krijuara jashtë çdo autorizimi. Vetë publikimi i tyre në 2021 ishte një shkelje masive që, në çdo vend demokratik, do të sillte ndjekje penale.
3- Përdorim i administratës për qëllime elektorale
Kodi Zgjedhor ndalon qartësisht përdorimin e burimeve publike dhe të administratës në fushata zgjedhore (neni 91). Kur zyrtarë, drejtorë shkollash apo punonjës bashkie detyrohen të raportojnë mbi preferencat elektorale të qytetarëve, ky është abuzim me detyrën publike dhe mund të përfshihet nën nenin 248 të Kodit Penal për “shpërdorim detyre”.
4- Formë e presionit politik dhe korrupsionit zgjedhor
Patronazhimi është mekanizëm sistematik kontrolli dhe presioni mbi zgjedhësit. Në praktikë, ai shërben për të lidhur shërbimet publike, legalizimet apo vendet e punës me qëndrimin politik të qytetarit. Ky është korrupsion zgjedhor në formën më të pastër – blerje votash përmes frikës dhe avantazhit administrativ.
5- Cenim i standardeve ndërkombëtare të zgjedhjeve
OSBE/ODIHR në raportet e saj për Shqipërinë ka theksuar vazhdimisht se patronazhimi kompromenton integritetin e zgjedhjeve. Përdorimi i të dhënave personale dhe i rrjeteve të varësisë politike është në kundërshtim me Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut (neni 3, Protokolli 1) që garanton të drejtën për zgjedhje të lira.
– Konkluzioni
Fakti që patronazhimi nuk është përmendur nominalisht në Kodin Penal, nuk e bën atë të ligjshëm. Ai përfshin elemente të qarta të cenimit të lirisë së votës, shpërdorimit të detyrës, përpunimit të paligjshëm të të dhënave dhe korrupsionit zgjedhor. Në thelb, patronazhimi është krim kundër demokracisë, që kërkon jo vetëm ndëshkim ligjor, por edhe ndërgjegjësim shoqëror dhe reformë të thellë zgjedhore.
