Herën e fundit që dollari kishte me shumë vlerë sesa euroja, ishte në dhjetor të vitit 2002, vetëm 3 vite pasi monedha e përbashkët evropiane u fut në treg. Por në vitet që pasuan, euro fitoi fuqi, ndërsa kontinenti importoi më pak dhe eksportoi më shumë. Euro arriti kulmin me një normë rekord këmbimi me dollarin amerikan, në raportin 1 me 1.59. Kjo ishte e mjaftueshme që në vitin 2007, ish-Kryetar i Rezervës Federale të SHBA-së, Alen Grinspen të pyeste nëse euro do të mund të zëvendësonte dollarin, si monedhë e rezervave botërore – me fjalë të tjera në valutën që çdokush e përdor në rast emergjence – dhe madje edhe supermodelja braziliane Gizel Bundshen, thuhej se këmbëngulte të paguhej në çdo rast në euro dhe jo dollarë. Ky pra, ishte një konsensus i qartë. Por rezultoi se raportet mbi “vdekjen” e dollarit ishin tejet të ekzagjeruara. Që atëherë, euro ka rënë 24 për qind kundrejt dollarit, në më pak se një vit, duke bërë që të gjithë të harrojnë ambiciet e saj të mëdha.
Çfarë ndodhi?
Këtu mund të na vijë në ndihmë Robert Frosti. Dy politikat monetare kundërshtuan njëra-tjetrën, dhe Evropa mori më në fund rrugën që njihte më mirë. Në mënyrë të veçantë, për të rritur ekonominë jashtëzakonisht të dobët të Evropës, Banka Qendrore Evropiane, bleu bono me paratë e sapo-shtypura, ose siç njihet ndryshe lehtësimit sasior, ndërsa Rezerva Federale është shumë larg kësaj lëvizje, duke u përgatitur të rrisë normat e interesit. Kjo do të thotë se normat e interesit janë në rënie, nganjëherë në nivele negative, në Evropë, dhe, të paktën në fund rezultojnë me rritje në SHBA. Mendoni në këtë mënyrë. A ia vlen më mirë që të blej bono 10-vjeçare gjermane me 0.25 për qind interes, apo bono amerikane 10-vjeçare me interes 2.1 për qind? Investitorët, sidomos ata të mëdhenj evropianë, kanë reaguar duke kthyer masivisht paratë e tyre nga euro, në dollarë. Dhe ja ku u bë, euro ka rënë nga 1.39 $ vitin e kaluar në 1.06 $ aktualisht. Mënyra më e thjeshtë për ta interpretuar këtë, është se ekonomia amerikane, gëzon një formë shumë më të mirë, sesa ajo e Evropës. Papunësia këtu në SHBA është 5.5 për qind dhe në rënie të shpejtë, ndërsa në BE 11.2 për qind dhe me pak gjasa për të rënë së afërmi. Tani, një ekonomi më e fortë do të thotë një monedhë e fortë, sepse ka nevojë për norma të larta interesi, për të mbajtur nën kontroll inflacionin, që nga ana e vet duhet ta bëjë atë një vend më tërheqës për të investuar. Por, sikurse Evropa e ka zbuluar, e kundërta nuk është e vërtetë. Normat e larta nuk e bëjnë ekonominë tuaj më të fortë, nëse ajo është realisht e dobët. Dhe, ndonëse mund të mbajë të fortë monedhën tuaj për një kohë të shkurtër, për një periudhë afatgjatë ajo do të shënojë rënie. Ky është një gabim që BQE-ja e ka bërë 2 herë radhazi në vitin 2011, kur ngriti normat e interesit për të luftuar rritjen e rrufeshme të inflacionit. Rezultati ishte një recesion i dyfishtë, që thuajse e shpërbëu bashkimin e monedhës të përbashkët. Për ta bërë këtë BQE veproi shumë ndryshe nga sa mund të mendohej, duke ulur normat e interesit dhe duke blerë 60 miliardë euro obligacione në muaj. Më fjalë të tjera, euro po bie shumë më shumë sot, sepse nuk e pësoi si duhej dikur. Ndërkaq, SHBA ka shtypur para sa ka dashur, të paktën shumicën e kohës. Ajo e filloi lehtësimin sasior në vitin 2008, duke e zgjeruar atë në 2009-ën, e rifilloi atë në 2010, dhe prapë në 201-ën, me premtimin për të vazhduar kështu, derisa papunësia të fillonte të binte. Dhe kjo politikë funksionoi. Tani të gjitha këto fillime dhe ndalesa, janë arsyeja se përse dollari kuotohet sa lart dhe poshtë vitet e fundit, por që së fundmi po njeh vetëm rritje. Në të vërtetë, FED po vazhdon të blejë obligacione dhe ndryshe nga thuajse çdo bankë tjetër qendrore, është duke u përgatitur të rrisë sërish normat e interesit. Ky hap po e rrit vlerën e dollarit, përkundrejt çdo monedhe tjetër, dhe veçanërisht euros, tanimë që BQE po shtyp sasi të mëdha parash.
Sa poshtë do të shkojë euroja?
Tek e fundit, kjo do të varet nga ajo sesa FED-i do të rrisë normat e interesit, dhe për sa kohë BQE-ja do të vazhdojë të blejë obligacione. Nga njëra anë, nuk ka asnjë shenjë të rritjes së inflacionit apo sjellje spekulative, që të mund të detyrojnë FED-in të rrisë normat. Por në anën tjetër, Rezerva Feredale ka bërë të qartë se dëshiron të fillojë në qershor politikën e normalizimit, për shkak të papunësisë tashmë në nivele të pranueshme. Dhe në krye të kësaj, presidenti i FED-it për Nju Jorkun, Uiliam Dadli, tha madje se mund të kenë rritje të normave me luhatje të shpeshtë, nëse normat afatgjata nuk rriten, çka ka të ngjarë të ndodhë me rendimentet e bonove evropiane. BQE-ja ka premtuar të vazhdojë blerjen e bonove të paktën deri në shtator të vitit 2016, dhe madje edhe më gjatë, nëse inflacioni do të vazhdojë të mbetet shumë i ulët. Tani inflacioni në Evropë disi po ringjallet, por sikurse thekson ekonomisti i njohur Pol Krugman, tregjet duket se besojnë se duhet të kalojë një kohë e gjatë para se ekonomia evropiane, përmes zgjerimit të politikës së saj monetare, të rikthehet të jetë afërsisht normale. Shto këtu edhe faktin se Banka Qendrore e Gjermanisë, Deutsche Bank, pret që euro të zhvlerësohet në raport me dollarin me 0.90 deri në fund të 2016, dhe 0.85 deri në fund të 2017. Kështu që ju e dini shumë mirë, se kur duhet t’i blini ato bileta për pushimet.
