Poetë italianë
Më poshtë botojmë një tufë me poezi nga poetë italianë, botuar në një edicion të “Fjala review”
Xhuzepe Ungareti
(1888-1970)
Kaini
Vrapon përmbi ranën e përralltë
Dhe hapin e ka kaq të lehtë
O bari ujqësh
Me dhambët prej drite të beftë
Që shqyen ditët tona
Tmerre, hove
Grahma e pyllit, kjo dorë
Që këputet për hiç si lisat e vjetër,
tashti je shëmbëllesë e zemrës
Dhe kur është piku i territ
Mes pemëve magjepsëse
Ti je trup i hareshëm?
Dhe ndërsa shpërthen lakmia
Ndrron koha, vërtitesh i hijezuar
Me hapin tim më ndjek
Si një krua në hije, që dremit!
Kur mëngjesi është ende sekret,
Më varesh në qafë, shpirti im
si një dallgë e qetësuar
Shpirt, mos vallë nuk mundem të qetoj ?
Kurrë nuk do ta shoh natën e gjakut
Bijën e urtë të mërzisë.
Kujtesa, kujtesa e pareshtur
Retë e pluhurit tand
S’ka erë që t’i shtyjë tutje?
Do të më ktheheshin sytë e pafajshëm
Për të parë pranverën e pafundme
Dhe, më në fund sërish,
O kujtesë, do të ishe e ndershme
1928
Amelia Roseli
(Lindi më 1930 në Paris)
- Gjithë bota është vejushë…
Gjithë bota është vejushë nëse është e vërtetë që ti ecën
akoma
Gjithë bota është vejushë nëse është e vërtetë! Gjithë bota
është e vërtetë nëse është e vërtetë që ti ecën akoma, gjithë
bota është vejushë nëse ti nuk vdes! Gjithë bota
është imja nëse është e vërtetë që ti nuk je e gjallë, por vetëm
një fener për sytë e mi të pjerrët. E verbër kam mbetur
nga lindja jote dhe rëndësia e ditës së re
s’është veç natë për largësinë tënde. E verbër jam
që ti të ecësh akoma! E verbër jam që ti të ecësh
dhe bota është vejushë dhe bota është e verbër nëse ti ecën
akoma duke u kapur pas syve të mi qiellorë.
Pas dhuratës së Zotit qe ringjallja
Pas dhuratës së Zotit qe ringjallja. Pas durimit
të shqisave ranë të gjitha ditët. Pas bojëshkrimit
të Kinës rilindi një elefant: hareja. Pas haresë
zbriti ferri pas parajsës ujku qe në strofkull. Pas
pafundësisë qe karruseli. Por u ndezën dritat dhe u rindezën
kafshët, dhe leshi erdhi i përpunuar dhe ujku i gëlltitur.
Pas urisë lindi fëmija. Pas mërzisë e dashura shkruante
vargje. Pas pafundësisë ra karruseli
pas ballit u zmadhua bojëshkrimi. Nxehtësisht e mbrojtur
Virgjëresha shkruante vargje : Krishti duke dhënë shpirt iu përgjigj
mos më prek! Pas vargjeve të tij Krishti gëlltiti vuajtjen
që e sfiliste. Pas natës ra gjithë mbështetja
e botës. Pas ferrit lindi biri i dëshiruar që
dallohej nga të tjerët. Pas mërzisë rrënohej qetësia
mërmëritja e athët e fshatarit që kërkonte ujë në pusin
tepër të thellë për krahët e tij. Pas ajrit nga ku
zbriste mbështjellja delikate e trupit të tij të madh, lindi
fëmija me zemër të thyer, lindi dënimi i zogjve
lindi dëshira dhe pafundësia që nuk gjendet për pa
e humb. Mëdyshje plot shpresë që më në fund të peshkosh
një shpirt prej skllavi.
Franko Loi
(Lindi në Gjenovë, më 1930. Është ndër poetët më të mëdhenj
të modernitetit italian që shkruan në dialekt)
Vija e Teodosit zmbrapset rrëshqanthi
Vija e Teodosit zmbrapset rrëshqanthi nëpër natë
kujtimet e mia, copëza mendimesh, shenjat
si kjo hungërimë shtrëngate e qytetit që rri pezull
mbi greminë,
shkojnë dhe vijnë dhe ndër qiejt e largët humbasin
dhe nga vija Ponco, si një dritë që vjen nga deti,
kthehen tek unë mes një ngjeshje – të- kursyer njerëzish
prej hane, prej zanash dhe bagazhe dhe skelete
që asht një andërrim i vetmum i botës së ankthit
Dhe çelësi rrotullohet në bravën e shajaktë
Ti, vija e Teodosit, Wildt,
kohë që gjallon,
gjithçfarë gulçesh mendimesh që kërkojnë ndihmë në qiell!
Një bohçe me qiell dhe djallëzinë
e njerëzve që duken si të mbimë nga lëkura e botës
dhe që janë në ekstazë vetmie
mes meje, portës dhe kësaj drithme brenda meje.
Herë zymtia që zezon herë përvëlimi im
oh, ti minutë që ban rima-të marra brenda meje,
më dukej se nata s’do të kishte mbarim
dhe mbase ka qenë një andërr mjaft e shpejtë
për me vdek’…
Të vdesësh?
Çfarë do të thotë xhanëm? Të pish jetën me gllënka?
Një shkërmoqje-e-trëndafilit të të qenunit i pranishëm
dhe të shifesh
dhe, së bashku, të dish të jesh a të mos jesh, mbase të qenunit
e të mosqenunit ma?
apo si një përrallë që të ka tregu mendesha
që prindve që e kanë tregu nuk u kujtohet ma.
Mbase i vdekmi asht si një njeri shëndetlig
Për të cilin çdo ditë varet nga dita që vjen
Dhe mbase asht ky tmerr që kalon për t’u ba
i qëndrueshëm
duket sikur zhduket por asht hija e vetes sonë…
Kështu ky qiell, kështu vija e Teodosit,
dhe unë, çelësi, dhe ky pikëtakim i të ndragurve,
i fatzinjve, i barkeqzës-hollake-lëmishtës së endacakëve
të kuitjeve dhe shkrepsja e dyllit dhe një regëtimë
që nën dritën e hanës më lidh me të gjitha jetët.
Përktheu nga origjinali: Halit Shamata
