Pothuajse 4 vite pas tërmetit të 26 Nëntorit 2019 që i mori jetën e 51 personave dhe la mijëra të pastrehë në nëntor 2019, Avokati i Popullit shqiptar ka ngritur shqetësime për shumë njerëz që ende po luftojnë me çështjet e strehimit.
Tërmeti me magnitudë 6.4 ballë goditi qarkun e Durrësit në orët e para të 26 nëntorit me disa pasgoditje të mëdha dhe rreth 2000 tërmete më të vogla në ditët pasardhëse. Ajo rrafshoi menjëherë një sërë ndërtesash në qytetin bregdetar të Durrësit dhe qytete më të vogla në brendësi.
Në raportin e Avokatit të Popullit të Shqipërisë për vitin 2022, u vu re se shumë familje vazhduan të luftonin pas katastrofës, përfshirë për shkak të shpronësimit dhe përparimit të ngadaltë në rindërtim, shkruan EURACTIV. Konkretisht, raporti thekson se institucionet nuk kanë qenë plotësisht transparente në lidhje me strehimin për sa u përket atyre që janë prekur nga procesi i rindërtimit dhe atyre që janë pjesë e programeve të strehimit.
“Në kërkesat tona vazhdimisht kemi kërkuar informacion për kohëzgjatjen e procesit administrativ. Përgjigjet e marra për këto raste nuk kanë qenë shteruese dhe në disa raste kemi konstatuar qëndrim jotransparent nga institucionet përgjegjëse”, vëren raporti.
Për shumë familje, veçanërisht ato me të ardhura minimale, kjo çon në përkeqësimin e situatës së tyre ekonomike në kushtet kur nevoja e sigurimit të të ardhurave shtesë është e nevojshme për të mundësuar një banesë të sigurt me një standard normal jetese.
“Kjo situatë reflektohet ndjeshëm edhe tek banorët e zonave rurale, të cilët vazhdojnë të jetojnë në kushte të vështira jetese për shkak të pamundësisë për t’u larguar nga zonat e banuara, në kushte emergjente, pasi duhet të kujdesen për ekonominë e tyre bujqësore dhe për gjallesat si të vetmet mjetet e jetesës”, thuhet në raport.
Pas tërmetit, shumë banorëve ruralë iu ofrua strehim alternativ milje larg shtëpive të tyre. Kjo do të thoshte se ata nuk mund të kujdeseshin për tokën blegtorale apo bujqësore, një burim kryesor të ardhurash dhe ushqimi për ta. Si rezultat, shumë mbetën të jetonin në strehime të përkohshme pranë shtëpive të tyre të dëmtuara, si çadra ose kontejnerë, apo edhe në vetë strukturat e dëmtuara.
Raporti thekson se çështja e shpronësimit për interes publik dhe konkretisht ajo e zhvillimit të zonave të reja në Tiranë në Kombinat dhe “5 Maji” mbart shqetësim se si është zbatuar dhe se kuadri ligjor duhet parë me kujdes në mënyrë që për të mos cenuar të drejtat e individëve që janë prekur.
Në janar 2022, banorët e lagjes 5 Maji u përleshën me policinë për dëbimin me forcë dhe prishjen e rreth 400 shtëpive që bashkia tha se ishin dëmtuar në mënyrë të pariparueshme nga tërmeti. Megjithatë, planet për të zhvilluar zonën datojnë që nga viti 2018, një vit para tërmetit.
BE dhe donatorët ndërkombëtarë premtuan rreth 1.15 miliardë euro për të ndihmuar Shqipërinë në procesin e saj të rindërtimit. Delegacioni i BE-së në Tiranë dhe agjenci të ndryshme të OKB-së po shpërndajnë fonde dhe po mbikëqyrin projekte të shumta rindërtimi, duke përfshirë rindërtimin e shkollave të shumta.
Në fund të vitit 2022, Fondi Monetar Ndërkombëtar, në deklaratën e fundit të Bordit të Drejtorëve, u bëri thirrje autoriteteve shqiptare të publikojnë kontratat e prokurimeve publike në lidhje me shpenzimet e rikuperimit nga pandemia dhe tërmetet, emrat e kompanive që kanë fituar kontratat. dhe pronarët e tyre përfitues.
Që nga tërmeti dhe më pas pandemia, Fondi Monetar Ndërkombëtar i ka kërkuar qeverisë shqiptare në të gjitha misionet që të bëjë transparente fondet për këto dy ngjarje, por raportoi se ende nuk kishte ndodhur.
